ในอดีตพระภิกษุในชนบทเวลาอาพาธจะต้องเข้ารับการบำบัดรักษาที่โรงพยาบาลท้องถิ่นในอำเภอหรือจังหวัด ต้องปะปนและแออัดกับคนไข้คฤหัสถ์ซึ่งมีจำนวนมากอยู่แล้ว บางครั้งเตียงและห้องไม่เพียงพอ กลายเป็นภาพอันไม่เหมาะสม

สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ทรงทราบถึงปัญหาของพระภิกษุ-สามเณรอาพาธ ทรงตระหนักถึงความสำคัญในเรื่องนี้ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ รับโครงการก่อสร้างโรงพยาบาลสงฆ์ ซึ่งคณะสงฆ์และประชาชนใน 19 จังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ดำริจัดสร้างเป็นโครงการเฉลิมพระเกียรติในมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 50 พรรษา ในปีพุทธศักราช 2545

พร้อมพระราชทานนามโรงพยาบาลแห่งนี้ว่า "โรงพยาบาล 50 พรรษา มหาวชิราลงกรณ" ภายใต้การสนับ สนุนของมูลนิธิโรงพยาบาล 50 พรรษา มหาวชิราลงกรณ โดยพระราชานุญาตสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร

ต่อมาในวันที่ 22 พฤษภาคม 2548 สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ได้รับโครงการก่อสร้างโรงพยา บาล 50 พรรษา มหาวชิราลงกรณ ไว้ในพระสังฆราชูปถัมภ์

เนื่องในวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้า อยู่หัวทรงเจริญพระชนมพรรษาครบ 84 พรรษา ในวันที่ 5 ธันวาคม 2554 มูลนิธิโรงพยาบาล 50 พรรษา มหาวชิราลงกรณ และโรงพยาบาล 50 พรรษา มหาวชิราลงกรณ ในพระสังฆราชูปถัมภ์ ร่วมกับกระทรวงสาธารณสุข, สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ, มูลนิธิพระรัตนตรัยในพระราชูปถัมภ์ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร และสมาคมศาสตร์การแพทย์แผนจีน มหาวิทยาลัยราชภัฏจันทรเกษม มหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระ เกียรติ มหาวิทยาลัยรังสิต มหาวิทยาลัยราม คำแหง มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี

จัดทำ "โครงการหน่วยแพทย์พระราชทานเคลื่อนที่สำหรับพระภิกษุ-สามเณร ในพระราชูปถัมภ์ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 84 พรรษา 5 ธันวาคม 2554"

ทั้งนี้ หน่วยแพทย์พระราชทานเคลื่อนที่ฯ ได้ออกตรวจสุขภาพพระภิกษุ-สามเณรในทั่วประเทศ จำนวน 77 จังหวัด ร่วมกับทีมแพทย์สมทบจากโรงพยาบาลประจำจังหวัดนั้นๆ ประกอบด้วย แพทย์ ทันตแพทย์ เภสัชกร พยาบาล เจ้าหน้าที่รังสีเทคนิค และเจ้าหน้าที่สาธารณสุขจากโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลทุกแห่ง ส่วนราชการที่เกี่ยวข้อง ทั้งในระดับอำเภอและระดับจังหวัด

อันจะส่งผลให้พระภิกษุและสามเณรในวัดต่างๆ ทั่วประเทศได้รับการส่งเสริมดูแลด้านสุขภาพที่ครอบคลุม ครบถ้วน และมีมาตรฐานตามเกณฑ์ อันจะทำให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีต่อไป

สำหรับการออกหน่วยแพทย์พระราชทานเคลื่อนที่สำหรับพระภิกษุ-สามเณร ในพระราชูปถัมภ์ฯ เริ่มต้นดำเนินการมาตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน 2554 ในจังหวัดพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และเตรียมปิดโครง การในช่วงต้นเดือนธันวาคม 2554 ในจังหวัดพื้นที่ภาคใต้

พระพรหมวชิรญาณ ในฐานะประธานมูลนิธิโรงพยาบาล 50 พรรษา มหาวชิราลงกรณ กล่าวถึงโครงการหน่วยแพทย์พระราชทานเคลื่อนที่สำหรับพระภิกษุ-สามเณร ในพระราชูปถัมภ์ ว่า สืบเนื่องจากในอดีตที่ผ่านมาพระภิกษุ-สามเณรในพื้นที่ชนบทที่เจ็บป่วยอาพาธมักจะไม่ยอมเข้ามารับการรักษาจากสถานพยาบาล ด้วยเหตุต้องเดินทางไกลหรือต้องอยู่รวมกับผู้ป่วยคฤหัสถ์ที่มารับบริการจำนวนมาก ทำให้ได้รับบริการที่ไม่สะดวกและล่าช้า ถึงแม้โรงพยาบาลจะมีการให้บริการเฉพาะกับพระภิกษุ-สามเณร แต่ก็ยังไม่เอื้ออำนวยเท่าที่ควร จึงได้เกิดโครงการดังกล่าวขึ้นมา

การดำเนินกิจกรรมได้มอบหมายให้ผู้อำนวยการโรงพยาบาลทุกแห่งและสาธารณสุขอำเภอทุกอำเภอดำเนินการตรวจสุขภาพพระภิกษุ-สามเณรพร้อมกัน ประกอบด้วย กิจกรรมตรวจสุขภาพพระภิกษุ-สามเณร ประเมินภาวะโภชนาการ เฝ้าระวังภาวะโลหิตจากการขาดธาตุเหล็ก เฝ้าระวังการขาดสารไอโอดีน เฝ้าระวังความผิดปกติทางสายตา เฝ้าระวังการได้ยิน และเฝ้าระวังภาวะทันตสุขภาพ รวมทั้งตรวจสุขภาพพระภิกษุและสามเณรอายุ 15 ปีขึ้นไป โดยการตรวจร่างกายการประเมินพฤติกรรมสุขภาพ การตรวจและรักษาด้วยแพทย์แผนปัจจุบัน

ผลการตรวจสุขภาพพบว่า พระภิกษุ-สามเณรส่วนใหญ่เป็นโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูง เนื่องจากการไม่ได้ออกกำลังกายและไม่ได้รับความใส่ใจในเรื่องโภชนาการเท่าที่ควร ส่วนพระภิกษุที่มีความชราภาพและมีปัญหาเรื่องสายตาได้รับความร่วมมือจากส่วนราชการที่เกี่ยวข้องทั้งในระดับอำเภอและจังหวัดในการนำแว่นสายตามาบริการแก่พระภิกษุ

เชื่อว่าโครงการหน่วยแพทย์พระราชทานเคลื่อนที่ฯ จะเกิดประโยชน์สูงสุดในด้านสุขภาพของพระภิกษุ-สามเณรอย่างยั่งยืนต่อไป