ผ้าพระกฐิน

ศาลาวัด


พระราชพิธีทรงบำเพ็ญพระราชกุศลในเทศกาลทอดกฐิน เริ่มตั้งแต่วันออกพรรษาตรงกับวันแรม 1 ค่ำ เดือน 11 จนถึงวันสิ้นสุดกาลกฐิน คือ วันแรม 1 ค่ำ เดือน 12 รวมเวลาได้ 1 เดือน 

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจะเสด็จพระราชดำเนินไปถวายผ้าพระกฐินตามพระอารามหลวงเป็นราชประเพณีเป็นประจำทุกปี ตั้งแต่วันแรม 6 ค่ำ เดือน 11 ไปจนถึงวันแรม 9 ค่ำ เดือน 11 โดยเสด็จพระราชดำเนินทั้งทางบกและทางเรือ

กฐิน ตามศัพท์บาลี แปลว่า กรอบไม้สำหรับขึงผ้า กรอบไม้ขึงผ้าเพื่อเย็บนี้ ไทยเรียกว่า สะดึง 

การใช้กรอบไม้ก็เพื่อขึงผ้าที่ต้องเย็บต่อกันเป็นผืนใหญ่สำหรับพระภิกษุใช้ห่มพันกายที่เรียกว่าจีวร การเย็บผ้าดังกล่าวทำให้เกิดศัพท์ ผ้ากฐิน

มูลเหตุที่เกิดการทอดกฐิน ในบาลีกล่าวว่า เมื่อครั้งพุทธกาลพระภิกษุเมืองปาไถยรัฐ 30 รูป จะเดินทางมาเฝ้าพระพุทธเจ้า ณ ที่ประทับเชตวันมหาวิหาร แต่มาไม่ทันเพราะจะถึงเวลาเข้าพรรษาจึงพักเข้าพรรษาเสียก่อนที่เมืองสาเกต 

เมื่อออกพรรษาแล้วก็รีบเดินทางไปเฝ้าพระพุทธองค์ การเดินทางของพระภิกษุเหล่านี้ถูกฝนเปรอะเปื้อนโคลนตมในระหว่างเดินทาง พระพุทธองค์ทรงทราบถึงความยากลำบากจึงทรงอนุญาตให้พระภิกษุอยู่รับผ้ากฐินที่จะมีผู้นำมาถวายเมื่อออกพรรษาเสียก่อน กำหนดตั้งแต่วันแรม 1 ค่ำ เดือน 11 ไปจนถึงวันแรม 1 ค่ำ เดือน 12

ต่อมาเมื่อมีพระภิกษุจำนวนมากขึ้น ผ้ากฐินที่พุทธศาสนิกชนทำขึ้นไม่พอจะถวายทั่วทุกองค์ 

พระสัมมาสัมพุทธเจ้าจึงทรงบัญญัติว่า ภิกษุรูปใดมีจีวรครองเก่ากว่าภิกษุอื่นในอาวาสที่จำพรรษาด้วยกันรอบรู้พระธรรมวินัยและปฏิบัติศาสนกิจเป็นที่ยกย่องสรรเสริญของหมู่พระสงฆ์ และไม่ต้อง อธิกรณ์ใดๆ อันเป็นการเสื่อมเสียพระภิกษุในอาวาสที่จำพรรษาลาอุโบสถร่วมสังฆกรรมเห็นชอบพร้อมกันอนุโมทนาให้เป็นผู้รับครองผ้ากฐิน 

ส่วนผู้ถวายจะเจาะจงถวายแด่พระภิกษุรูปหนึ่งไม่ได้ จะต้องวางลงแล้วกล่าวนำถวายโดยไม่เจาะจง จึงเรียกกันว่า ทอดผ้ากฐิน หรือ ทอดกฐิน

การทอดกฐินเป็นประเพณีสำคัญของพุทธศาสนิกชน เป็นงานบุญใหญ่ของทั้งหลวงและราษฎร์ เป็นประเพณีสำคัญมาแต่โบราณ ไม่มีการกุศลใดๆ ที่พุทธศาสนิกชนจะร่วมกันทำมากเท่าการทอดกฐิน ดังปรากฏในศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมหาราชแห่งกรุงสุโขทัยว่า

"คนในเมืองสุโขทัยนี้มักทานมักทรงศีล มักโอยทาน พ่อขุนรามคำแหงเจ้าเมืองสุโขทัยนี้ ทั้งชาวแม่ ชาวเจ้า ท่วยปั่ว ท่วยนาง ลูกเจ้าลูกขุน ทั้งสิ้นทั้งหลาย ทั้งผู้ชาย ผู้หญิง ฝูงท่วย มีศรัทธาในพระพุทธศาสนา ทรงศีลเมื่อพรรษาทุกคน เมื่อออกพรรษากรานกฐินเดือนหนึ่งจึงแล้ว..."