เบิกพระเนตร : คำวัด โดย พระธรรมกิตติวงศ์

          ประเพณีการเบิกเนตรพระพุทธรูป มีพื้นฐานจากคติความเชื่อ ที่ต้องการแสดงความเคารพต่อพระพุทธรูปที่จัดสร้างเสร็จแล้วว่า เป็นพระพุทธรูปที่สมบูรณ์ควรแก่การสักการบูชา ห้ามกระทำใดๆ ที่ไม่สมควรต่อพระพุทธรูปนั้นอีก

           พิธีกรรมเบิกเนตรจะทำเฉพาะเทวรูป องค์เทพ พระพุทธรูป รวมทั้งรูปปั้นและรูปหล่อพระเกจิอาจารย์ ทั้งนี้ นิยมประกอบพิธีสำหรับรูปหล่อที่มีขนาดตั้งแต่ ๑๖ นิ้วขึ้นไป (โสฬสมงคล) ส่วนพระที่มีขนาดเล็กกว่านี้ เมื่อนำเข้าพิธีพุทธาภิเษกก็นำไปบูชาได้เลย

           พิธีกรรมเบิกเนตร ถ้าเป็นองค์ใหญ่มากๆ ก็จะใช้ไม้พันด้วยสำลี แล้วไปแตะที่พระเนตร (ดวงตา) ทั้งซ้ายและขวา ระหว่างที่แตะนั้น พระผู้ประกอบพิธีจะบริกรรมคาถาที่ว่า "สหัสสะเนตโต เทวินโท ทิพพะจักขุง วิโสทายิ" หมายถึง "เทวินโท เป็นจอมแห่งเทวดาผู้มีพระเนตรมีนัยน์ตา ๑,๐๐ ดวง หรือมองเห็นไปไกลได้เป็นพันโยชน์ ชำระตาให้เกิดเป็นตาทิพย์ ให้หมดจดสว่างไสว"

            โดยทั่วๆ ไป จะนิยมนิมนต์พระสงฆ์ ๙ รูป หรือ ๑๖ รูป มาเจริญพระพุทธมนต์ ทั้งนี้ ระหว่างเบิกเนตร พระสงฆ์จะเจริญชัยมงคลคาถา หรือจะสวดมนต์ในบทธัมมจักรในบทหนึ่งที่ว่า "จักขุง อุทปาทิ ญาณัง อุทปาทิ ปัญญา อุทปาทิ วิชชา อุทปาทิ อาโลโก" ซึ่งหมายถึง "เพื่อให้เกิดดวงตาเห็นธรรม ปัญญาเกิด วิชาเกิด ความรู้เกิด และความสว่างไหวเกิด" หรือที่เรียก "เกิดปัญญาหยั่งรู้ในสิ่งที่ควรรู้"
 
           คำว่า "เบิกพระเนตร" พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙) ราชบัณฑิต และเจ้าอาวาสวัดราชโอรสาราม ได้ให้ความหมายไว้ว่า การเปิดตา คือ พิธีการฝัง หรือเขียนพระเนตรพระพุทธรูป ในบางแห่งจะใช้ว่า เปิดพระเนตร

           เบิกพระเนตร เป็นคำที่ใช้เรียกการที่ผู้ใหญ่ หรือพระสงฆ์ทำพิธีฝังพระเนตรพระพุทธรูปที่สร้างขึ้นใหม่ หรือเขียน หรือเช็ด พระเนตรพระพุทธรูปที่สร้างเสร็จสมบูรณ์แล้ว ในขณะที่เบิกพระเนตรนั้นจะบริกรรมภาวนาไปด้วย รวมทั้งนิยมพระสงฆ์เจริญชัยมงคลคาถาเพื่อความเป็นสิริมงคลด้วย

            เบิกพระเนตร เป็นความเชื่อที่ว่า พระพุทธรูปที่สร้างขึ้นใหม่จากโลหะบ้าง จากปูนบ้าง ยังไม่เป็นองค์พระโดยสมบูรณ์เพราะยังไม่ผ่านอะไรมาก่อน เมื่อผ่านการเบิกพระเนตรแล้วจึงเป็นองค์พระพุทธรูปโดยสมบูรณ์