กำแพงเพชรสืบสารประเพณีสารทไทย ขอบคุณพระแม่โพสก-อุทิศส่วนกุศลให้ผู้ล่วงลับ

สารทไทย ตรงกับวันแรม 15 ค่ำ เดือน 10 เป็นเทศกาลทำบุญเดือนสิบของไทย ซึ่งเป็นประเพณีที่มีมาตั้งแต่สมัยโบราณ ตามหลักฐานพบว่ามีมาตั้งแต่ครั้งสมัยกรุงสุโขทัยเป็นราชธานี “สารท” เป็นคำที่มาจากภาษาอินเดีย แปลว่า ฤดู ซึ่งฤดูสารทนี้เป็นฤดูที่ต้นไม้เริ่มออกผล เมื่อถึงฤดูกาลเก็บเกี่ยวผู้ที่ต้องการให้พืชพันธุ์ธัญญาหารของตนเจริญงอกงามดี ก็ได้นำพืชพันธุ์เหล่านั้นไปถวายสิ่งที่ตนนับถือ ซึ่งก็มักจะนิยมทำเมื่อถึงฤดูเก็บเกี่ยว

เฉกเช่นเดียวกันกับในช่วงเวลา วันสารทเดือนสิบ ประมาณปลายเดือนกันยายนถึงต้นเดือนตุลาคมอันสืบเนื่องมาจากเทศกาลทำบุญสารท ซึ่งเป็นการทำบุญเพื่อเน้นความเป็นสิริมงคลแก่ข้าวในนา เป็นการเก็บเกี่ยวพืชผลครั้งแรก ส่วน “กระยาสารท” แปลว่า “อาหารที่ทำในฤดูสารท” ช่างเป็นความพอดีของจังหวัดกำแพงเพชร ที่มีความอุดมสมบูรณ์ไปด้วยพืชผลทางการเกษตรและผลผลิตที่สำคัญที่สุด ได้แก่ กล้วยไข่อันเลื่องลือและมักจะมีผู้นิยมนำเอากล้วยไข่ไปรับประทานควบคู่กับกระยาสารทอันเป็นการเพิ่มรสชาติหวานอร่อยกลมกล่อมยิ่งนัก

สำหรับ วันสารท เป็นวันที่ถือเป็นคติและเชื่อสืบกันมาว่า ญาติที่ล่วงลับไปแล้ว จะมีโอกาสได้กลับมารับส่วนบุญจากญาติพี่น้องที่ยังมีชีวิตอยู่ ดังนั้นจึงมีการทำบุญอุทิศส่วนกุศลไปให้ญาติในวันนี้และเชื่อว่า หากทำบุญในวันนี้ไปให้ญาติแล้วญาติจะได้รับส่วนบุญได้เต็มที่และมีโอกาสหมดหนี้กรรมและได้ไปเกิดหรือมีความสุข อีกประการหนึ่งสังคมไทยเป็นสังคมเกษตรกรรม ทำนาเป็นอาชีพหลักในช่วงเดือนสิบนี้ ได้ปักดำข้าวกล้าลงในนาหมดแล้ว กำลังงอกงาม และรอเก็บเกี่ยวเมื่อสุก จึงมีเวลาว่างพอที่จะทำบุญเพื่อเลี้ยงตอบแทน และขอบคุณสิ่งศักดิ์สิทธิ์ หรือ พระแม่โพสพ หรือผีไร่ ผีนา ที่ช่วยรักษาข้าวกล้าในนาให้เจริญงอกงามดี และออกรวงจนสุก ให้เก็บเกี่ยวได้ผลผลิตมา

อย่างไรก็ตามเพื่อเป็นการสืบสานประเพณีสารทไทยกล้วยไข่ ภาครัฐเข้ามาดำเนินการจัดงานขึ้นเป็นประเพณี ในครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2524 ในสมัย นายจำนง ยังเทียน เป็นผู้ว่าราชการจังหวัดกำแพงเพชร โดยตั้งชื่องานว่า “วันกล้วยไข่เมืองกำแพง” ซึ่งเป็นงานที่จัดขึ้นเพื่อเป็นการส่งเสริมการขายกล้วยไข่ของเกษตรกร ด้วยในช่วงเดือนกันยายน–ตุลาคมของทุกปีเป็นช่วงที่มีผลผลิตกล้วยไข่ออกมามากที่สุด ต่อมาในปี 2525 นายเชาว์วัศ สุดลาภา ได้มาดำรงตำแหน่งเป็นผู้ว่าราชการจังหวัดกำแพงเพชร ได้ดำเนินการสืบสานประเพณีนี้ด้วยการประสานกับการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย ร่วมกันจัดงานวันกล้วยไข่เมืองกำแพง ส่งผลให้งานประเพณีนี้เป็นที่แพร่หลายและเป็นที่รู้จักมากขึ้น จึงได้มีการปรับปรุงงานโดยเพิ่มสาระของการจัดงานให้เกี่ยวเนื่องกับกิจกรรมศาสนา ด้วยในช่วงเดือนกันยายน–ตุลาคมของทุกปี ชาวพุทธนิยมทำบุญเดือนสิบหรือเรียกงานบุญนี้ว่า งานสารทไทย ซึ่งตรงกับวันแรม 15 ค่ำ เดือน 10 โดยใช้กล้วยไข่เป็นผลไม้ และกระยาสารทเป็นของหวานที่ต้องรับประทานด้วยกัน จึงมีชื่องานใหม่ว่า “งานประเพณีสารทไทยกล้วยไข่เมืองกำแพง” นับแต่ปี 2526 มาจนถึงปัจจุบัน

สำหรับการจัดงานทุก ๆ ปี จะมีการจัดประกวดกล้วยไข่ เพื่อเป็นการพัฒนาสายพันธุ์กล้วยไข่ให้มีคุณภาพดียิ่ง ๆ ขึ้น กับจัดให้มีการประกวดพืชผลทางการเกษตร และการกวนข้าวกระยาทิพย์ นอกจากนี้ยังมีการออกร้านแสดงสินค้าพื้นเมือง หัตถกรรมและที่สำคัญมีการประกวดขบวนรถกล้วยไข่ของอำเภอต่าง ๆ ซึ่งรถจะประดับตกแต่งด้วยส่วนประกอบต่าง ๆ ของกล้วยไข่ กับการประกวดธิดากล้วยไข่ งานประเพณีสารทไทยกล้วยไข่เมืองกำแพงนี้ ถือว่าเป็นงานประเพณีที่ชาวจังหวัดกำแพงเพชรมีความภาคภูมิใจ เพราะเป็นงานบุญที่ส่งผลให้พี่น้องเกษตรกรมีรายได้ กับถือว่าเป็นงานที่ได้มีโอกาสให้การต้อนรับผู้มาเยือนเพื่อจะได้สืบสานประเพณี

งานประเพณี “สารทไทยกล้วยไข่เมืองกำแพง” ในปีนี้ กำหนดจัดขึ้นในวันที่ 27 กันยายน–6 ตุลาคม ณ สนามหน้าเมือง อำเภอเมืองกำแพงเพชร โดยมีกิจกรรมของการจัดงานอย่างยิ่งใหญ่ด้วยขบวนแห่ผลผลิตกล้วยไข่ที่ตกแต่งอย่างสวยงามกว่า 18 ขบวน สอดคล้องกับพิธีทำบุญตักบาตรวันสารทไทย พิธีทอดผ้าป่าแถว (หนึ่งเดียวในประเทศ) จำนวน 360 กอง และงานแสดงคอนเสิร์ตกับการจำหน่ายสินค้าโอทอประดับ 5 ดาว ที่สำคัญมีการแข่งขันการกวนกระยาสารท และการประกวดการทำอาหารหวาน–คาว

ปลายฝน..ต้นหนาวนี้ หากยังไม่มีโปรแกรมการท่องเที่ยว “งานประเพณีสารทไทยกล้วยไข่เมืองกำแพง” ขอเป็นอีกตัวเลือกหนึ่งที่อยากจะเชิญชวนท่านที่สนใจได้เดินทางมาสัมผัสและร่วมอิ่มบุญ อิ่มตา อิ่มใจ ได้มีโอกาสทำบุญ สืบสานประเพณีอันงดงามเป็นแบบอย่างที่เมืองกำแพงเพชรครับ.

ศุภชัย ศรีงาม