๒๙๖๙. โนนสัง อำเภอ ขึ้น จ.อุดรธานี ภูมิประเทศทั่ว ๆ ไปเป็นที่ราบสูง มีลักษณะลุ่ม ๆ ดอน ๆ และเป็นเนินเขา
อ.โนนสัง เดิมเป็นกิ่งอำเภอ ขึ้น อ.หนองบัวลำภู ยกฐานะเป็นอำเภอ เมื่อปี พ.ศ.๒๔๙๙ ๑๖/ ๙๙๖๓
๒๙๗๐. โนนสูง อำเภอ ขึ้น จ.นครราชสีมา ภูมิประเทศเป็นที่ราบสูง ทางเหนือและใต้ เป็นป่าตอนกลางเป็นที่ลุ่ม
อ.โนนสูง นี้ ชาวบ้านเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า อ.กลาง ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็น อ.โนนวัด แล้วเปลี่ยนชื่อเป็น อ.โนนสูง เมื่อปี พ.ศ.๒๔๘๒ ๑๖/ ๙๙๖๓
๒๙๗๑. โนเบล, อัลเฟรด เบอร์นาร์ด๑ เป็นชาวสวีเดน เกิดเมื่อปี พ.ศ.๒๓๗๖ ถึงแก่กรรม เมื่อปี พ.ศ.๒๔๓๙ ครอบครัวของโนเบล ได้ย้ายไปอยู่ที่กรุงเซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก เมื่อโนเบลอายุได้เก้าปี เขาเป็นคนที่เฉลียวฉลาดมาก สามารถพูดภาษาสวีเดน รุสเซีย อังกฤษ ฝรั่งเศส และเยอรมัน ได้อย่างคล่องแคล่ว เมื่ออายุได้เพียง ๑๖ ปี
โนเบล และครอบครัวอพยพกลับสวีเดน เมื่อปี พ.ศ.๒๔๐๒ และได้ตั้งโรงงานเคมีขึ้นที่เมืองเฮเลนบอร์ก ได้ผลิตไนโตรกลีเซอรีน ซึ่งเป็นวัตถุระเบิดอย่างร้ายแรง ออกสู่ตลาดเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์โลก ต่อมาในปี พ.ศ.๒๔๐๘ โนเบลได้รับอนุญาตให้ตั้งโรงงานที่เมืองวินเตอวิเคน ในประเทศสวีเดน และที่เมืองครีมเมล ในประเทศเยอรมัน โนเบลได้ค้นพบวิธีผลิตระเบิดไดนาไมต์ ได้จดทะเบียนลิขสิทธิ์ไว้ที่ประเทศอังกฤษ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๑๐ และที่สหรัฐอเมริกา เมื่อปี พ.ศ.๒๔๑๑
โนเบลได้พบวิธีผลิตวัตถุระเบิดอีกหลายชนิด ซึ่งมีอำนาจระเบิดรุนแรงยิ่งกว่าไดนาไมต์ นอกจากกิจการเกี่ยวกับการผลิตวัตถุระเบิดแล้ว ยังมีกิจการเกี่ยวกับการผลิตอาวุธยุทโธปกรณ์ ที่บอร์ฟอร์ส ประเทศสวีเดน และมีกิจการบ่อน้ำมันในประเทศรุสเซียด้วย
ในบั้นปลายของชีวิต ได้บริจาคเงินให้เป็นกองทุนเก็บผลประโยชน์มาใช้เป็นรางวัลประจำปี ซึ่งต่อมาเรียกกันว่า รางวัลโนเบล ซึ่งเป็นที่ยอมรับยกย่องกันทั่วโลกว่า เป็นรางวัลที่มีเกียรติยอดยิ่งของโลก โดยมีเงื่อนไขว่า ผู้ที่ได้รับจะต้องมีผลงานอันเป็นประโยชน์อย่างยิ่งแก่มนุษยชาติ ๑๖/ ๙๙๖๔
๒๙๗๒. โนเบล ๒ - รางวัล เป็นรางวัลที่ตั้งขึ้นตามพินัยกรรมของอัลเฟรด เบอร์นาด โนเบล เป็นกองทุนเพื่อใช้เงินผลประโยชน์ อันเกิดจากกองทุนนี้ มาจัดสรรเป็นรางวัลประจำปี ห้ารางวัลให้แก่ผู้ซึ่งมีผลงานยอดเยี่ยม ที่เป็นคุณประโยชน์อย่างยิ่งแก่มนุษยชาติ ในห้าสาขาวิชาคือ ฟิสิกส์ เคมี สรีรวิทยา หรือการแพทย์ วรรณกรรม และสันติภาพ เริ่มให้ตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๔๔๔ เป็นต้นมา ๑๖/ ๙๙๖๖
๒๙๗๓. โนเบเลียม เป็นธาตุลำดับที่ ๑๐๒ เป็นธาตุกัมมันตรังสีที่นักวิทยาศาสตร์สร้างขึ้น ไม่มีปรากฎในธรรมชาติ คณะนักวิทยาศาสตร์ในกรุงสตอกโฮล์ม ประเทศสวีเดน พบเมื่อปี พ.ศ.๒๕๐๐ ๑๖/ ๙๙๘๒
๒๙๗๔. โนรา เป็นชื่อ ละครชนิดหนึ่ง ที่นิยมแสดงกันอยู่ทางภาคใต้ของประเทศไทย เรียกชื่อเต็มว่า "ละครโนรา ชาตรี" คำว่า "โนรา" ก็คือ "มโนราห์" นั่นเอง
สมเด็จ ฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงวิจารณ์ว่า ละครโนรา ชาตรี ทางปักษ์ใต้นี้คงได้แบบอย่างไปจากละครนอก ที่เล่นกันอยู่เป็นพื้นเมือง ในสมัยกรุงศรีอยุธยานั่นเอง ได้ทรงอ้างหลักฐานสำคัญสามประการคือ จากคำไหว้ครู ท่ารำต่าง ๆ และเครื่องแต่งตัวละคร
วงดนตรีที่บรรเลงประกอบการแสดงโนรานั้น ได้แก่ วงปีพาทย์ ชาตรี ประกอบด้วย คนเป่าปี่ หนึ่งคน คนตีโทน หรือทับ สองคน คนตีกลองชาตรี หนึ่งคน และคนตีฆ้องคู่ อีกหนึ่งคน นอกจากนั้นก็มีคนตีแกระ หรือกรับ อีก ๓ - ๕ คน เมื่อรวมกับผู้แสดงละคร และตัวครู ผู้ควบคุมวงแล้ว จะทำให้ละครโนราชาตรี คณะหนึ่ง ๆ มีประมาณ ๑๔ คน
ละครชาตรี ที่เล่นอยู่ในกรุงเทพ ฯ ทุกวันนี้ ก็มีพื้นฐานมาจากละครโนราชาตรี ทางภาคใต้เช่นเดียวกัน แต่ต่อมาก็ค่อย ๆ คลายออกไปทุกที ขณะนี้แบบแผนของละครโนราชาตรี แทบจะไม่มีอยู่แล้ว เพราะละครชาตรีในกรุงเทพ ฯ หันมาเล่นเป็นแบบละครนอก เสียเป็นส่วนใหญ่ ๑๖/ ๙๙๘๔
๒๙๗๕. โนรี ๑ - ปลา เป็นปลาทะเลที่นิยมนำมาเลี้ยงเป็นปลาสวยงาม มีความอดทนดี จัดอยู่ในกลุ่มเดียวกับปลาผีเสื้อ ๑๖/ ๙๙๘๖
๒๙๗๖. โนรี ๒ - นก คำนี้เพี้ยนมาจากภาษาอินโดนิเซียว่า นูรี เป็นนกพวกหนึ่งในวงศ์นกแก้ว เป็นนกที่มีสีสันสวยงาม มีขนาดปานกลาง หางค่อนข้างสั้น ๑๖/ ๙๙๘๗
๒๙๗๗. โนโวเคน เป็นชื่อการค้าของโปรเคน ลักษณะเป็นผลึกสีขาวขนาดเล็ก ไม่มีกลิ่น คงทนในอากาศ เมื่อวางบนลิ้นจะรู้สึกชา
ประโยชน์ของโนโวเคน ในคนใช้เป็นยาชา เฉพาะที่ ๑๖/ ๙๙๘๘
๒๙๗๘. โนอาห์ ตามคัมภีร์ไบเบิล ฉบับพันธสัญญาเดิม โนอาห์ คือ บุคคลผู้ได้รับความเมตตากรุณาเป็นพิเศษ จากพระเจ้า เมื่อพระองค์พิโรธในความชั่วร้ายของมนุษย์ และตัดสินพระทัยทำลายสิ่งมีชีวิตทั้งปวงบนพื้นพิภพ โนอาห์เป็นบุตรของลาเมก สืบเชื้อสายมาจากอาดัมมนุษย์คนแรก ได้สิบชั่วอายุคน และถือว่าเป็นบิดาของมนุษย์ชาติทั้งปวง โนอาห์มีบุตรสามคนคือเชม แฮม และยาเฟต โนอาห์ได้รับพระบัญชาจากพระโฮวาให้สร้างเรือลำใหญ่ ครั้นสร้างเรือเสร็จแล้วก็ให้นำบุตรภริยาอันเป็นครอบครัวของตน และสัตว์ชนิดต่าง ๆ ทุกชนิดอย่างละคู่ลงอยู่ในเรือ หลังจากนั้นพระเจ้าได้บันดาลให้ฝนตกติดต่อกัน สี่สิบวันสี่สิบคืน เกิดน้ำท่วมโลก ทำลายชีวิตผู้คนและสัตว์ทั้งปวง เหลือรอดชีวิตเพียงครอบครัวของโนอาห์ และสัตว์ที่เอาขึ้นไว้บนเรือเท่านั้น ๑๕๐ หลังจากนั้นน้ำก็ลดลง เรือเกยตื้นที่ภูเขาอะรารัต
พระยะโหวาประทานสัญญาแก่โนอาห์และบุตรทั้งสามด้วยสัญลักษณ์รุ้งกินน้ำ อันเป็นเครื่องหมายว่าหน้าเพาะปลูก หน้าเก็บเกี่ยว หน้าร้อน หน้าหนาว วันและคืนจะคงอยู่คู่โลกตลอดไป
หลังน้ำท่วมใหญ่แล้วโนอาห์มีชีวิตอยู่ต่อไปอีก ๓๕๐ ปี และสิ้นชีวิตเมื่ออายุได้ ๙๕๐ ปี บุตรทั้งสามของโนอาห์มีชีวิตสืบต่อมา และได้กลายเป็นบรรพบุรุษของเผ่าพันธุ์ทั้งสามของมนุษย์ชาติสมัยโบราณ โดยเชื่อกันว่าเผ่าพันธุ์อารยันนั้นสืบเชื้อสายมาจากยาเฟต เผ่าเซเมติกสืบเชื้อสายมาจากเซม และเผ่าแฮเมติกสืบเชื้อสายมาจากแฮม ๑๖/ ๙๙๙๐
๒๙๗๙. ไนตริก - กรด เป็นกรดที่สำคัญที่สุดในบรรดากรดไนโตรเจน และเป็นสารประกอบอนินทรีย์ที่รู้จักกันมานาน และนำมาใช้ประโยชน์ ตั้งแต่ประมาณปี พ.ศ.๑๖๔๓ ซึ่งเป็นช่วงเวลาในยุครสายนเวท นักเคมีสมัยนั้นใช้กรดนี้เพื่อแยกทองคำออกจากเงิน
ในธรรมชาติกรดนี้เกิดในอากาศ ขณะที่เกิดมีประกายไฟฟ้าเกิดขึ้นในอากาศ และเมื่อฝนตกก็จะชะล้างกรดลงสู่พื้นดิน
กรดไนตริกมักเรียกกันโดยทั่วไปว่ากรดดินประสิว เมื่อบริสุทธิ์เป็นของเหลว ไม่มีสี เมื่อเดือดจะสลายตัว กรดไนตริกเข้มข้นเมื่อกระทบอากาศชื้นจะเป็นควันขาว มีกลิ่นฉุน กรดนี้ละลายน้ำได้ดี เป็นกรดแก่ เป็นตัวออกซิไดส์อย่างแรงและสามารถละลายโลหะได้เกือบทุกชนิด ยกเว้นแพลตินัม โรเดียม อิริเดียม อินเดียม แทนทาลัม และทองคำ
กรดไนตริกเป็นสารเคมีที่มีประโยชน์ยิ่งสารหนึ่ง โดยนำไปใช้สังเคราะห์สารอื่นที่มีประโยชน์เช่นปุ๋ย สี ยารักษาโรค วัตถุระเบิด ปลาสติก เส้นใยสังเคราะห์ ๑๖/ ๙๙๙๑
๒๙๘๐. ไนติงเกล เป็นชื่อสุภาพสตรีที่มีชื่อเสียงของอังกฤษในด้านการรักษาพยาบาลแผนปัจจุบัน และเป็นผู้ที่มีคุณประโยชน์มากต่อวงการแพทย์ด้วย
ไนติงเกิลเกิดที่เมืองฟลอเรนซ์ และได้รับชื่อว่า ฟลอเรนซ์ ตามชื่อเมืองด้วย เมื่อปี พ.ศ.๒๓๖๓ หลังจากนั้นได้เดินทางกลับบ้านที่อังกฤษ
เมื่อเกิดสงครามไครเมีย ระหว่างอังกฤษกับรุสเซีย ฟลอเรนซ์ ไนติงเกล ได้รับการขอร้องจากคนสำคัญในคณะรัฐบาลอังกฤษ ให้รับหน้าที่เกี่ยวกับการพยาบาล เธอพร้อมด้วยผู้ช่วยอีก ๓๘ คน ได้เดินทางไปปฏิบัติงานที่โรงพยาบาลในระยะแรกพวกแพทย์ไม่ต้อนรับ และไม่ต้องการความช่วยเหลือจากพยาบาลชุดนี้ ต่อมาเธอจึงมีโอกาสช่วยการครัว ทำให้ผู้เจ็บป่วยได้รับอาหารที่มีคุณค่า เมื่องานของแพทย์เพิ่มมากขึ้น เธอและคณะจึงมีโอกาสช่วยงานเพิ่มขึ้นด้วย เธอทำทุกอย่างด้วยกำลังเงินส่วนตัว กำลังกาย และกำลังใจ ได้วางระเบียบแบบแผนในการพยาบาล การประสานงานระหว่างแพทย์กับพยาบาล
ชีวิตในบั้นปลายของไนติงเกิลได้อุทิศให้กับงานด้านการรักษาพยาบาลเรื่อยมา และได้จากโลกนี้ไป เมื่ออายุได้ ๙๐ ปี นับเป็นตัวอย่างของโลก ในแง่การเสียสละประโยชน์ส่วนตนเพื่อประโยชน์ส่วนรวม โดยไม่เห็นแก่ชื่อเสียงหรือลาภสักการะ ๑๖/ ๙๙๙๔
๒๙๘๑. ไนโตรกลีเซอรีน เป็นของเหลวใส ไม่มีสี พบเมื่อปี พ.ศ.๒๓๙๐ ว่ามีคุณสมบัติเป็นสารที่ระเบิดได้ จึงใช้เป็นวัตถุประเบิด และเมื่อนำไปผสมกับดินฟูชนิดหนึ่งเรียกว่ากีเซลกัวร์ แล้วอัดให้เป็นชิ้นเล็ก ๆ ก็จะได้ดินระเบิดชนิดร้ายแรงประเภทหนึ่งเรียกว่า ไดนาไมต์
สารนี้มีสมบัติในทางเภสัช ทำให้กล้ามเนื้อเรียบหย่อนขยายตัว เช่นกล้ามเนื้อเรียบตามผนังของหลอดเลือดขยายตัว ทำให้ช่องของหลอเลือดกว้างเข้า ทำให้การไหลเวียนของโลหิตเป็นไปดีขึ้น และทำให้ความดันเลือดลดลง หรือกล้ามเนื้อเรียบของผนังหลอดลมขยายตัว ทำให้ช่องทางเดินของลมหายใจเข้าและออกกว้างขึ้น ทำให้การหายใจสะดวกขึ้น เป็นต้น ๑๖/ ๙๙๙๘
๒๙๘๒. ไนโตรเจน เป็นธาตุลำดับที่เจ็ด แดเนียล รัทเทอร์ฟอร์ด ชาวอังกฤษเป็นผู้ค้นพบธาตุนี้ เมื่อปี พ.ศ.๒๓๑๕ และอีกหลายคนก็ได้ค้นพบสารนี้ในปีเดียวกัน
ธาตุไนโตรเจน มีปรากฎในธรรมชาติทั้งในภาวะอิสระ และในภาวะรวมตัวกับธาตุอื่นเป็นสารประกอบ ที่มีปรากฎเป็นอิสระคือมีปนอยู่ในอากาศร้อยละ ๗๘.๐๖ โดยปริมาตรหรือประมาณร้อยละ ๗๕.๕ โดยน้ำหนัก
ไนโตรเจนเป็นก๊าซไม่มีสี ไม่มีกลิ่น ไม่ช่วยให้ไฟติด และตัวเองก็ไม่ติดไฟ เบากว่าอากาศเล็กน้อย เป็นธาตุที่มีสมบัติเฉื่อยมากต่อปฏิกิริยาเคมี เป็นธาตุหนึ่งที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อสิ่งมีชีวิตทุกชนิด เพราะเป็นธาตุหนึ่งที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อสิ่งมีชีวิตทุกชนิด พราะเป็นธาตุสำคัญธาตุหนึ่ง ซึ่งเป็นองค์ประกอบของโปรตีนมนุษย์ ในสัตว์และในพืช และการที่อากาศมีก๊าซไนโตรเจนปะปนอยู่เป็นปริมาณมาก เป็นผลให้ปริมาณของออกซิเจนในอากาศจางลง จนใช้อากาศสำหรับหายใจได้โดยปลอดภัย
ประโยชน์ของไนโตรเจน ในทางอุตสาหกรรมมีมากมายหลายประการเช่น นำไปสังเคราะห์ก๊าซแอมโมเนีย ในอุตสาหกรรมสามารถใช้แอมโมเนีย และกรดไนตริกไปสังเคราะห์สารอื่นที่มีประโยชน์มากมายเช่น ปุ๋ย สี ยารักษาโรค วัตถุระเบิด ปลาสติก นอกจากนั้นยังใช้ไนโตรเจนเหลวเป็นตัวทำความเย็น ในวิศวกรรมที่เกี่ยวข้องกับภาวะเย็นจัดยวดยิ่ง ใช้ก๊าซไนโตรเจนบรรจุในหลอดไฟฟ้าชนิดใช้เส้นลวดโลหะเป็นไส้ เพื่อป้องกันไม่ให้ไส้หลอดขาดเร็ว ใช้บรรจุในหลอดเทอร์โมมิเตอร์ที่ใช้วัดอุณหภูมิสูง ใช้ในอุตสาหกรรมเชื่อมโลหะคือ ใช้ก๊าซไนโตเจนเป็นตัวกัน มิให้ออกซิเจนในอากาศเข้าไปทำปฎิกิริยากับโลหะ ในขณะเชื่อม ๑๖/ ๑๐๐๐๐
๒๙๘๓. ไนโตรเซลลูโลส มีลักษณะเป็นเส้นใยสีขาว แข็งมาก ลุกเป็นไฟได้ง่าย และไหม้หมดไปอย่างรวดเร็ว ไม่มีควัน เปลวไฟที่เกิดจะมีสีเหลือง
ประโยชน์ของไนโตรเซลลูโลส คือ ใช้ทำวัตถุระเบิด ใช้ทำคอลโลเดียน ซึ่งมีประดยชน์สำหรับการตัดชิ้นเนื้อ เพื่อตรวจดูด้วยกล้องจุลทรรศน์ ใช้ในการทำฟิล์มถ่ายรูป และใช้ในวงการอีเล็คโทรนิก ใช้ทำวัตถุพวกปลาสติก
๒๙๘๔. ไนโตรเบนซีน เป็นสารประกอบอะโรแมติกไนโตร ที่ง่ายที่สุดเป็นของเหลว ลักษณะเป็นน้ำมันสีเหลืองอ่อน เป็นพิษอย่างแรง ไม่ละลายในน้ำ แต่ละลายในอัลกอฮอล์ เบนซิน และอีเทอร์
ประโยชน์สำคญของไนโตรเบนซีน ก็คือนำไปรีดิวส์ให้เป็นแอนิลีน ซึ่งนำไปใช้ในอุตสาหกรรมสีย้อมมากชนิด ๑๖/ ๑๐๐๐๕
บ
๒๙๘๕. บ เป็นพยัญชนะตัวที่ยี่สิบหกของพยัญชนะไทย นับเป็นพวกอักษรกลาง เป็นตัวต้นของวรรคที่ห้า (วรรค ป) ใช้เป็นตัวสะกดในแม่กบ และใช้แทนตัว ป ในคำที่มาจากบาลี และสันสกฤต จัดเป็นพยัญชนะพวกโฆษะ คือ มีเสียงก้อง เป็นพยัญชนะเกิดจากฐานริมฝีปาก เรียกว่า โอฐชนะ เสียงเบา และไม่ก้อง เป็นพยัญชนะใบ้ ใช้ควบหรือกล้ำ ในพวกเดียวกันไม่ได้
๒๙๘๖. บด เป็นชื่อเรียกชื่อเรือเล็ก ที่มีไว้เป็นพาหนะใช้สอยประจำเรือใหม่ รวมทั้งเรือรบ และเรือสินค้า มาจากคำภาษาอังกฤษ กองทัพเรือเรียก ทับศัพท์
เรือบด เป็นเรือเล็กที่ต่อขึ้นเพื่อใช้เป็นพาหนะระหว่างเรือใหญ่กับฝั่ง สามารถยกขึ้นเก็บบนเรือ และนำไปกับเรือใหญ่ได้ ในสมัยแรก ๆ นั้น การขับเคลื่อนเรือบดใช้แรงคนตีกรรเชียง ต่อมาได้ใช้เครื่องยนต์ในการขับเคลื่อน จึงเรียกว่า เรือยนต์ ดังนั้น เพื่อมิให้เกิดการสับสนในการเรียกชื่อเรือเหล่านี้ กองทัพเรือจึงเรียกชื่อรวมของเรือบด ประจำเรือใหญ่เสียใหม่ว่า "เรือเล็ก" ๑๖/ ๑๐๐๐๗
๒๙๘๗. บดินทร์ - เจ้าพระยา ในสมัยรัตนโกสินทร์ มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ตั้งเจ้าพระยาบดินทร์ สามท่านคือ
๑. เจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี) ในรัชกาลที่สาม
๒. เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (ม.ร.ว.อรุณ ฉัตรกุล) ในรัชกาลที่หก
๓. เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (แย้ม ณ นคร) ในรัชกาลที่หก ๑๖/ ๑๐๐๑๐
๒๙๘๘. บพิตรภิมุข - วัด เป็นพระอารามหลวงชั้นโท ชนิดวรวิหาร ตั้งอยู่ริมคลองโอ่งอ่าง ฝั่งใต้ตอนจะจดแม่น้ำเจ้าพระยา กรุงเทพ ฯ
วัดนี้เป็นวัดโบราณและเป็นวัดราษฎร สร้างเมื่อราวหลังแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์ ฯ และก่อนสมัยรัตนโกสินทร์ คือ ระหว่าง พ.ศ.๒๒๓๑ - ๒๓๒๕ วัดนี้มีหลายชื่อคือ วัดตีนเลน วัดเชิงเลน วัดมงคลพิมุข เมื่อได้รับการปฎิสังขรณ์จาก สมเด็จ ฯ กรมพระอนุรักษ์เทเวศร์ กรมพระราวังบวรสถานภิมุข แล้ว จึงพระราชทานนามว่า วัดบพิตรภิมุข เมื่อปี พ.ศ.๒๔๒๕ ๑๖/ ๑๐๐๑๗
๒๙๘๙. บรบือ อำเภอขึ้น จ.มหาสารคาม ภูมิประเทศโดยทั่วไป เป็นโคกสลับแอ่งและกันดารน้ำ เดิมตั้งที่ว่าการที่ ต.ตลาด เรียกว่า อ.ประจิมสารคาม ครั้งปี พ.ศ.๒๔๕๔ ย้ายไปตั้งที่ ต.บรบือ ถึงปี พ.ศ.๒๔๕๖ เปลี่ยนชื่อเป็น อ.ท่าขอนยาง ครั้นปี พ.ศ.๒๔๖๐ เปลี่ยนชื่อเป็น อ.บรบือ ตามชื่อ ตำบลที่ว่าการ ๑๖/ ๑๐๐๒๓
๒๙๙๐.บรม - ขุน ในพงศาวดารกล่าวว่า ขุนบรม คือ พีล่อโกะ ในภาษาจีน พระองค์เป็นกษัตริย์ของ อาณาจักรหนองแส จีนว่า น่านเจ้า แต่ลาวเรียกว่า อาณาจักรแถน (เมืองแถนเก่า) พระองค์ครองราชย์ เมื่อปี พ.ศ.๑๒๗๒ เมื่อพระชนมายุได้ ๓๒ พรรษา ทรงชำนาญการสงครามมาก ได้แผ่อาณาเขตของอาณาจักรหนองแส ไปได้อย่างกว้างขวางและได้ส่งราชทูตไปเจริญสัมพันธไมตรี กับกษัตริย์จีน พระเจ้าหงวนจงเหม็ง ฮ่องเต้
ขุนบรมราชาธิราช เห็นว่า การตั้งเมืองหลวงอยู่ที่หนองแส ทางเหนือสุดเช่นนี้ ไม่ปลอดภัยจากการรุกรานของจีน ที่เคยยกทัพมารบกวนหนองแสอยู่เนือง ๆ จึงลงมาสร้างเมืองใหม่ ที่นาน้อย อ้อยหนู และให้ชื่อเมืองใหม่นี้ว่า เมืองแถน (ใหม่) ตามชื่อเดิมหรือเมืองกาหลง ปัจจุบัน เมืองนี้อยู่ในเขตเขตญวน และญวน และญวนตั้งเมื่อใหม่ว่า เดียนเบียนฟู เป็นถิ่นที่อยู่ของพวกไทยดำ หรือไทยในสิบสองจุไทย (แปลว่า สิบสองเจ้าไทย) เมืองนี้ตกไปเป็นเมืองขึ้นของฝรั่งเศส เมื่อปี พ.ศ.๒๔๓๑ และต่อมาเมื่อญวนเป็นอิสระ ก็เลยตกไปอยู่ในเขตแดนญวนในปัจจุบัน
ขุนบรม ประทับอยู่ที่เมืองแถนใหม่แปดปี แล้วยกทัพไปตีทางเหนือของหนองแส ๒๐ ลี้ เรียกเมืองใหม่นี้ว่า ต้าหอ แล้วพระองค์ก็เสด็จไปประทับที่เมืองต้าหอ เมื่อปี พ.ศ.๑๒๘๓
ขุนบรม มีพระราชโอรสที่มีพระนามปรากฎอยู่เจ็ดองค์คือ ขุนลอ ท้าวผาลาน ท้าวจุสง ท้าวคำผง หรือคำฟอง ท้าวอิน ท้าวกม ท้าวเจื๋อง หรือเจ็ดเจื๋อง
เมื่อขุนบรม เสด็จไปประทับอยู่ที่เมืองต้าหอ นั้น ทางเมืองแถนใหม่ พระองค์ทรงมอบให้ขุนลอ ครองเมืองแทน ต่อมาขุนลอยกไปตีเมืองของพวกข่าได้ จึงตั้งเมืองหลวงพระบางขึ้น และขึ้นครองราชย์เป็นกษัตริย์องค์แรกของ อาณาจักรล้านช้าง หรือลาว ในปัจจุบัน
ต่อมาขุนบรมได้เสด็จกลับมาประทับอยู่ที่หนองแสตามเดิม เมื่อปี พ.ศ.๑๒๘๖ แล้วมอบให้ท้าวผาลาน ไปครองเมืองต้าหอแทน ขุนบรมครองเมืองหนองแสอยู่จนถึงปี พ.ศ.๑๒๙๓ ก็เสด็จสวรรคต พระชนมายุได้ ๕๓ พรรษา
ขุนลอ ได้เสด็จขึ้นมาครองเมืองหนองแสเก่าแทน และได้รบพุ่งกับจีนเป็นอันมาก มีชัยชนะต่อจีน แล้วมอบราชสมบัติให้ อีเม่าชิ่น โอรสท้าวผาลาน ครองเมืองหนองแสแทน ส่วนพระองค์เสด็จมาอยู่เมืองหลวงพระบาง ตามเดิม
ขุนบรมได้ทรงแต่งตั้งให้โอรสทั้งเจ็ดไปครองเมืองต่าง ๆ คือ
ขุนลอ ไปครองเมืองล้านช้าง (หลวงพระบาง)
ท้าวผาลาน ไปครองเมืองต้าหอ ท้าวจุสงไปครองเมืองจุลนี (แคว้นตังเกี๋ย) ท้าวคำผง ไปครองเมืองโยนก (ลานนา) ท้าวอินไปครองเมืองล้านเพย (หรืออยุธยา) ท้าวกม ไปครองเมืองคำม่วน ท้าวเจื๋องไปครองเมืองเชียงขวาง
อาณาจักรน่านเจ้าเป็นต้นตระกูลทั้งไทยและลาว และไทยทุกแขนง คือ ไทยใหญ่ (ชาน) ไทยลาว ไทยอาหม ไทยสิบสองจุไทย (ไทยดำ ไทยขาว ในแคว้นตังเกี๋ย) ตลอดจนไทยในประเทศไทยด้วย และคนไทย ก็ยังคงตกค้างอยู่ในแคว้นยูนนาน ของจีนตลอดแนว มาจนถึงมณฑลกวางสี และเกาะไหหลำ อยู่อีกมาก
๒๙๙๑. บรมโกศ เป็นพระนามพระมหากษัตริย์องค์ที่ ๓๑ แห่งกรุงศรีอยุธยา และองค์ที่สี่แห่งราชวงศ์บ้านพลูหลวง ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ.๒๒๗๕ - ๒๓๐๑ พระองค์เป็นพระราชโอรสสมเด็จพระสรรเพชญ์ที่ ๘ (พระเจ้าเสือ) พระนามเดิม เจ้าฟ้าพร ต่อมาได้เป็น พระมหาอุปราช ในแผ่นดินสมเด็จพระภูมินทรราชา หรือพระเจ้าท้ายสระ สมเด็จพระเชษฐาของพระองค์
เมื่อพระเจ้าท้ายสระ เสด็จสวรรคตได้เกิดการชิงราชสมบัติกันขึ้น ระหว่างพระมหาอุปราชฝ่ายหนึ่ง กับเจ้าฟ้าอภัย และเจ้าฟ้าปรเมศวร พระราชโอรสพระเจ้าท้ายสระอีกฝ่ายหนึ่ง ต่างก็ตั้งค่ายยกไพร่พลรบกันจนกลายเป็นศึกกลางเมือง ติดพันกันอยู่หลายวัน ผลที่สุด พระมหาอุปราชเป็นฝ่ายชนะ นับเป็นศึกกลางเมืองที่ใหญ่หลวง เท่าที่เคยมีในกรุงศรีอยุธยา
เมื่อได้กระทำการปราบดาภิเษก ขึ้นครองราชย์ทรงพระนามว่า สมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช แต่คนทั้งหลายเรียกกันว่า ขุนหลวงบรมโกษฐ บ้าง พระเจ้าอยู่หัวในพระบรมโกษฐ บ้าง ในแผ่นดินของพระองค์สภาพบ้านเมืองภายในเป็นปรกติสุข ทรงทำนุบำรุงพระพุทธศาสนาเป็นการใหญ่ น่าจะสันนิษฐานว่าได้ทรงริเริ่มประเพณี ซึ่งนิยมให้ผู้ชายที่มีอายุครบ ๒๐ ปี บวชเป็นพระภิกษุสืบต่อมาจนบัดนี้
ในปี พ.ศ.๒๒๙๓ พระเจ้ากิตติศิริราชสีห์ พระเจ้าลังกา ได้แต่คณะทูตมาขอให้พระเจ้าบรมโกศ ส่งผู้แทนคณะสงฆ์ไทยไปปรับปรุงคณะสงฆ์ ในกรุงลังกา ซึ่งได้เสื่อมโทรมลง
ความสัมพันธ์กับประเทศใกล้เคียงก็เป็นไปอย่างราบรื่น กรุงกัมพูชามีการชิงอำนาจปกครองบ้านเมืองมาก่อน นักพระสถาองค์อิง ได้ขอกองทัพญวนมาตีกรุงกัมพูชา นักพระรามาธิบดีกับนักพระศรีไชยเชษฐ์ สู้รบญวนไม่ได้ จึงพาสมัครพรรคพวก หนีเข้าพึ่งพระบรมโพธิสมภารทางเมืองปราจีนบุรี พระเจ้าบรมโกศ โปรดให้คุ้มครองเขมรพวกนี้ และส่งพระยาราชสุภาวดี คุมพลหมื่นคนไปกรุงกัมพูชา เพื่อเจรจาให้เจ้าเขมรซึ่งเป็นคู่พิพาทต่อกัน ทำการปรองดอง นักพระสถาองค์อิง ก็อ่อนน้อมยอมเป็นเจ้าประเทศราชของกรุงศรีอยุธยา
พระเจ้าบรมโกศ ครองราชย์ได้ ๒๖ ปี ก็เสด็จสวรรคต ทรงมีพระชันษา ๗๘ พรรษา เจ้าฟ้ากรมขุน ได้ครองราชย์สืบต่อมา ๑๖/ ๑๐๐๒๖
๒๙๙๒. บรมไตรโลกนาถ เป็นพระมหากษัตริย์องค์ที่ ๘ ซึ่งครองกรุงศรีอยุธยา ระหว่างปี พ.ศ.๑๙๙๑ - ๒๐๓๑ ในแผ่นดินของพระองค์ พระองค์ได้บำเพ็ญกรณียกิจอย่างใหญ่หลวง โดยปรับปรุงการปกครองรวมอำนาจเข้าสู่ศูนย์กลางคือ ราชธานีและแยกการทหาร และการพลเรือนออกจากกัน ให้เอาทหารเป็นสมุหพระกลาโหม พลเรือน เป็นสมุหนายก
สมุหพระกลาโหม เป็นหัวหน้ามียศ เป็นอัครมหาเสนาบดี รับผิดชอบในการทหารทั้งในยามสงบ และยามสงคราม มีกองทัพสองกองทัพ อยู่ในบังคับบัญชาคือ กองทัพเดโช มี ออกญาสีหราชเดโชไชย เป็นแม่ทัพ และกองทัพท้ายน้ำ มี ออกญาท้ายน้ำ เป็นแม่ทัพ นอกจากนี้มีกองทัพหลวง ซึ่งมีพระมหากษัตริย์ทรงดำรงตำแหน่งแม่ทัพด้วย
สมุหนายก เป็นหัวหน้าฝ่ายพลเรือน มียศเป็น อัครมหาเสนาบดี มีอำนาจบังคับบัญชา ข้าราชการฝ่ายพลเรือนทั่วพระราชอาณาจักร มีเสนาบดีเจ้ากระทรวง เป็นจตุสดมภ์ รองลงมาคือ
กรมเมือง เรียกว่า นครบาล บังคับบัญชาบ้านเมือง และรักษาความสงบสุขของราษฎร
กรมวัง เรียกว่า ธรรมาธิกรณ์ มีหน้าที่เกี่ยวกับการราชสำนัก และพิจารณาพิพากษาถ้อยความของราษฎร
กรมคลัง เรียกว่า โกษาธิบดี มีหน้ารับและจ่ายเก็บรักษา พระราชทรัพย์ที่ได้มาจากส่วยสาอากร ต่อมามีหน้าที่เกี่ยวกับสินค้าสำเภา และการค้าขายติดต่อกับต่างประเทศด้วย
กรมนา เรียกว่า เกษตราธิการ มีหน้าที่รับผิดชอบเกี่ยวกับการไร่นา
หน้าที่ฝ่ายทหาร และพลเรือน แยกจากกันแต่ในยามสงบ เมื่อใดเกิดศึกสงครามก็รวมกำลัง ทั้งฝ่ายทหารและพลเรือนเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน เพื่อป้องกันประเทศ
สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ได้ทรงวางหลักการปกครองหัวเมือง ให้เป็นแบบเดียวกันกับราชธานี และพระองค์ยังทรงแบ่งบรรดาหัวเมืองต่าง ๆ ออกเป็น
๑. หัวเมืองชั้นใน เช่น เมืองสุพรรณบุรี เมืองนครนายก และเมืองฉะเชิงเทรา เป็นต้น
๒. เมืองพระยามหานคร ได้แก่ หัวเมืองที่อยู่ภายนอกราชธานีออกไป แบ่งออกเป็นเมืองเอก โท ตรี
๓. เมืองประเทศราช ให้เจ้านายของราษฎรในประเทศราชปกครองกันเอง โดยอาศัยการแต่งตั้งของพระมหากษัตริย์ กรุงศรีอยุธยา เมืองประเทศราชต้องถวายเครื่องราชบรรณาการต่อกรุงศรีอยุธยา และต้องส่งกองทัพมาช่วยเมื่อเกิดศึกสงคราม
สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ทรงตั้งยศ หรือบรรดาศักดิ์ข้าราชการ โดยจัดเป็นชั้นตามลำดับคือ เจ้าพระยา พระยา พระ หลวง ขุน หมื่น พัน และทนาย นอกจากนี้ในปี พ.ศ.๑๙๙๘ พระองค์ได้ทรงวางตำแหน่งศักดินา กำหนดว่า ผู้มียศ หรือบรรดาศักดิ์ จะมีนาได้เท่าไร โดยลดหลั่นกันลงไป สมเด็จพระอนุชาธิราช หรือสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอที่ดำรงตำแหน่ง พระมหาอุปราชทรงมีศักดินา ๑๐๐,๐๐๐ ไร่ เจ้านายชั้นสูง ทรงมีศักดินามากกว่า ข้าราชการจนถึง ๑๕,๐๐๐ ไร่ หรือ ๒๐,๐๐๐ ไร่ ส่วนข้าราชการมีศักดินามากกว่าพลเมืองทั่วไป ซึ่งได้กำหนดไว้คนละ ๒๕ ไร่ ข้าราชการมีศักดินาได้ตั้งแต่ ๑๐๐ ไร่ จนที่สุดถึง ๑๐,๐๐๐ ไร่ การกำหนดศักดินาเช่นนี้ มีความมุ่งหมายเพิ่มเติมที่จะใช้ในการปรับไหม ตามกฎหมาย และควบคุมมิให้ผู้ใดมีที่นาไว้เกินอัตภาพ
ส่วนประเพณีในราชสำนักนั้น พระองค์ได้ทรงตั้งกฎมนเทียรบาลขึ้นในปี พ.ศ.๒๐๐๑ เป็นกฎหมายสำหรับการปกครอง แบ่งเป็นสามแผนกคือ
๑. พระตำรา ว่าด้วยแบบแผนเช่น การพระราชพิธีต่าง ๆ
๒. พระธรรมนูญ ว่าด้วยตำแหน่งหน้าที่ราชการต่าง ๆ
๓. พระราชกำหนด เป็นข้อบังคับสำหรับพระราชสำนัก
สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ เป็นเจ้านายกรุงศรีอยุธยาพระองค์แรก ซึ่งได้ขึ้นไปครองราชอาณาจักรกรุงสุโขทัย พระองค์เสด็จพระราชสมภพเมื่อปี พ.ศ.๑๙๗๔ เป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่สอง (เจ้าสามพระยา) พระราชชนนีเป็นพระราชธิดาของพระมหาธรรมราชาแห่งราชวงศ์พระร่วง นับเป็นพระมหากษัตรย์พระองค์แรก ที่เป็นเชื้อสายราชวงศ์พระร่วงและราชวงศ์แห่งกรุงศรีอยุธยา ในปี พ.ศ.๑๙๘๑ ได้ครองหัวเมืองฝ่ายเหนือ ประทับอยู่ ณ เมืองพิษณุโลก จนได้ขึ้นครองราชย์ในปี พ.ศ.๑๙๙๑ พระองค์ประทับอยู่ ณ กรุงศรีอยุธยาเป็นเวลา ๑๕ ปี จนถึงปี พ.ศ.๒๐๐๖ แล้วย้ายไปประทับ ณ เมืองพิษณุโลกเป็นราชธานี จนสวรรคต เมื่อปี พ.ศ.๒๐๓๑ ส่วนกรุงศรีอยุธยากลายเป็นเมืองลูกหลวง มีพระบรมราชา พระราชโอรสครองอยู่ พระองค์ทรงผนวชเป็นพระภิกษุชั่วคราว ประทับ ณ วัดจุฬามณี ข้างใต้เมืองพิษณุโลก
เกี่ยวกับเหตุการณ์ชายแดนนั้น ในภาคใต้เมืองมะละกา ซึ่งขึ้นต่อกรุงศรีอยุธยาได้ทำการแข็งเมือง แม้ส่งกองทัพไปปราบแต่ก็ไม่เป็นผล ส่วนในภาคเหนือของไทยขึ้นไปเป็นอาณาจักรลานนา มีพระเจ้าติโลกราชเป็นกษัตริย์ปกครองที่เมืองเชียงใหม่ พระยายุธิษฐิระเจ้าเมืองสวรรคโลก ลอบไปเป็นไมตรีกับพระเจ้าติโลกราช ซึ่งทรงถือโอกาสยกกองทัพลงมาตีเมืองกำแพงเพชร เป็นเหตุให้กรุงศรีอยุธยาทำศึกกับลานนาหลายครั้ง ในที่สุดยุติลงเมื่อปี พ.ศ.๒๐๑๗ โดยพระเจ้าติโลกราชขอเป็นไมตรี ๑๖/ ๑๐๐๓๒
๒๙๙๓. บรมบรรพต เป็นพระเจดีย์สำคัญองค์หนึ่ง ซึ่งสร้างเป็นรูปภูเขา โดยมากเรียกกันว่า ภูเขาทอง มีพระเจดีย์เป็นที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า อยู่บนยอด
บรมบรรพตตั้งอยู่ที่วัดสระเกศราชวรมหาวิหาร กรุงเทพ ฯ ฐานพระเจดีย์วัดโดยรอบได้ ๘ เส้น ๕ วา ส่วนสูง ๑ เส้น ๑๙ วา ๒ ศอก (๗๖ เมตร) เริ่มสร้างในรัชกาลที่สาม เสร็จในรัชกาลที่สี่ ในรัชกาลที่ห้าได้ทรงนำพระบรมสารีริกธาตุมาบรรจุบนยอดพระเจดีย์รวมสองครั้ง ครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ.๒๔๒๐ ครั้งที่สองเมื่อปี พ.ศ.๒๔๔๑ โดยมิสเตอร์ วิลเลียม แคลกตัน เปปเป ชาวอังกฤษ ได้ขุดพบพระอัฐิธาตุในพระสถูป ณ ที่ใกล้ตำบลปิปราหวะ ตั้งอยู่ปลายแดนเนปาลคือเมืองกบิลพัสดุ์ มีอักษรจารึกเป็นอย่างเก่าที่สุดในอินเดียบอกว่าเป็นพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า เวลานั้น มาเควส เดอสัน เป็นอุปราชครองอินเดียอยู่ แต่ก่อนเคยอยู่ที่กรุงเทพ ฯ ได้ปรารถว่า พระเจ้าแผ่นดินที่เป็นพุทธศาสนูปถัมภก มีอยู่ในโลกปัจจุบันแต่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า ฯ แต่พระองค์เดียวจึงถวายพระบรมสารีริกธาตุนั้นแด่พระองค์
ครั้งนั้น พวกที่นับถือพระพุทธศาสนาในนานาประเทศคือญี่ปุ่น พม่า ลังกา และแคว้นไซบีเรียต่างก็ได้ส่งทูตเข้ามาทูลขอพระบรมสารีริกธาตุ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า ฯ ก็ได้พระราชทานไปตามประสงค์ ส่วนที่เหลือนั้นโปรด ฯ ให้สร้างพระเจดีย์ทองสำริด เป็นที่บรรจุแล้วประกอบพระราชพิธีบรรจุในพระเจดีย์บนบรมบรรพต เมื่อปี พ.ศ.๒๔๔๒ ๑๖/ ๑๐๐๓๖
