สารานุกรมไทยฉบับย่อ

เล่ม ๑ ก - กลากเหล็ก       ลำดับที่ ๑ - ๒๐๑      ๑/ ๑ - ๕๙๕

ก.

            ๑. ก. อักษรตัวแรกในวรรคต้นของพยัญชนะไทย มีเสียงเกิดจากเอาลิ้นจดเพดานอ่อนของปาก เป็นตัวสะกดในแม่กด ในตำราลัทศาสตร์เรียก ก ว่า เป็นพยัญชนะในพวกเกิดแต่เพดานอ่อนในสันสกฤตและบาลีเรียกว่า พยัญชนะเกิดแต่ ค (กัณฐชะ) และเป็นเสียงอโฆษะ สิถิล คือเป็นเสียงไม่ก้องเบา คำว่าสิถิล คือ เสียงพยัญชนะ ซึ่งไม่มีเสียง ห หรือ ฮ ผสมอยู่ด้วย ถ้ามีผสมอยู่ด้วยก็เรียกว่า ธนิต หรือเสียงหนัก เช่น ข และ ค       ๑/ ๑
            ๒. กก. ๑. พันธุ์ไม้มีหลายชนิด ขึ้นอยู่ในที่ชื้นและมีขึ้นอยู่ทั่วไป        ๑/๒
                    ๒. แม่น้ำ   ยอดน้ำมาจาก อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ ยาวประมาณ ๑๒๐ กม.       ๑/๒
            ๓. กกขนาก - ท้าว  ชื่อพระยายักษ์ในนิยายชาวบ้านของจังหวัดลพบุรี      ๑/๒
            ๔. ก๊กมินตั๋ง  พรรคการเมืองในประเทศจีน มีประวัติสืบเนื่องมาจากสมาคมดุงเบลหวย ซึ่ง ดร.ซุนยัดเซ็นตั้งขึ้น เมื่อปี พ.ศ.๒๔๔๔ สมาคมตุงเมงหวยมีวัตถุประสงค์ที่จะร่วมมือกับสมาคมลับอื่น ๆ ของจีน เพื่อก่อการปฎิวัติล้มราชวงศ์แมนจูหรือไต้เช็ง เป็นกำลังสำคัญในการปฎิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครอง บังคับพระเจ้าซวนทังหรือปิยี กษัตริย์ราชวงศ์แมนจูองค์สุดท้ายให้สละราชสมบัติ เมื่อปี พ.ศ.๒๔๕๔ จีนก็กลายเป็นสาธารณรัฐ ดร.ซุนยัดเซ็นได้ตั้งพรรคหมินตั้งหรือเก๊กเหม็งและได้รับเลือกตั้งเป็นประธานาธิบดีชั่วคราว
               ดร.ซุนยัดเซ็นประกาศหลักสามประการหรือซามินจูงี่ ซึ่งได้แก่ลัทธิชาตินิยมระบอบประชาธิปไตย รัฐบาลก๊กมินตั้งรับเอาหลักสามประการนี้มาเป็นนโยบายของพรรค       ๑/๓
            ๕. กกุธภัณฑ์  สิ่งเป็นเครื่องหมายแห่งความเป็นพระราชาธิบดี มีห้าสิ่งรวมเรียกว่า เบญจราชกกุธภัณฑ์ ในวรรณคดีต่าง ๆ แห่งพระพุทธศาสนากล่าวลงกันว่ามี ฉัตร วาลลิชนี พระขรรค์อุณหิสและบาทิกา ในกฎมณเฑียรบาลพม่ากล่าวว่า มีเศวตรฉัตร มกุฎ พัดหางจามรี พระขรรค์และฉลองพระบาททอง
               เบญจราชกกุธภัณฑ์ตามที่ปรากฏ ช้างไทย กล่าวไม่ตรงกันในบางอย่างคือมีธารพระกรแทนเศวตรฉัตร บางแห่งมีทั้งเศวตรฉัตร ธารพระกรและพระแสงดาบเกินไปสองที่ มีพระสุพรรณบัฏเพิ่มเข้าอีกก็มี ที่งดฉลองพระบาทเสียก็มี ส่วนวาลวิชนีเป็นแส้และพัดรวมกันก็มี     ๑/๖
            ๖. กกุสันโธ  พระนามพระพุทธเจ้าองค์หนึ่งซึ่งเสด็จอุบัติในภัทรกัลป์นี้เป็นอันดับที่ ๑ ในจำนวนพระพุทธเจ้า ๕ พระองค์ และเป็นอันดับที่ ๒๕ นับจากพระพุทธเจ้าที่เสด็จอุบัติในกัลป์ที่ล่วงมาแล้ว       ๑/๑๒
            ๗. กง  เกาะในความปกครองของประเทศกัมพูชา เป็นเกาะใหญ่อยู่ทางฝั่งตะวันออกของอ่าวไทยห่างจากเขตแดนไทยกับกัมพูชาตอนริมฝั่งทะเลในจังหวัดตราดลงไปทางใต้ประมาณ ๒๗ กม. มีพื้นที่ประมาณ ๑๒๐ ตร.กม.
               เกาะนี้เดิมเป็นของไทยในรัชกาลที่สี่โปรดให้เรียกว่า เมืองปัจจันตคีรีเขตคู่กับเมืองบางนางรบ ซึ่งเรียกว่า ประจวบคีรีขันธ์ เกาะกงได้เสียให้แก่ฝรั่งเศสไปพร้อมกับดินแดนเขมร เมื่อปีพ.ศ.๒๔๕๐ เพื่อแลกเปลี่ยนกับจังหวัดจันทบุรีและจังหวัดตราด ซึ่งฝรั่งเศสยึดไว้ตั้งแต่ปีพ.ศ.๒๔๓๖      ๑/๑๒
            ๘. กง - พระยา  ชื่อกษัตริย์พระองค์หนึ่งครองเมืองกาญจนบุรี มีเรื่องปรากฏอยู่ในนิกายชาวบ้าน เกี่ยวด้วยมูลเหตุสร้างพระปฐมเจดีย์ จ.นครปฐม       ๑/๑๓
            ๙. กงกาง หรือ โกงกาง  ต้นไม้ขนาดกลางขึ้นตามป่าชายเลน       ๑/๑๓
            ๑๐. กงไกรลาศ  อำเภอขึ้น จ.สุโขทัย ภูมิประเทศตามลำน้ำยมตั้งแต่ทิศเหนือจนถึงทิศใต้เป็นที่ลุ่ม มีป่ามาก เดิมชื่อ อ.บ้านไกร เปลี่ยนเป็น อ.กงไกรลาส เมื่อปีพ.ศ.๒๔๗๒       ๑/๑๓
            ๑๑. กงเต๊ก  การบุญกุศลซึ่งประกอบตามลัทธิพิธีในพระพุทธศาสนาแห่งนิกายญวนและจีน เพื่ออุทิศให้แก่ผู้ตาย       ๑/๑๓
            ๑๒. กงส์ - ท้าว  กษัตริย์แห่งเมืองมถุรา เป็นญาติเรียงพี่เรียงน้องกับนางเทวกี มารดาพระกฤษณะ      ๑/๑๘
            ๑๓. กงสุล  เป็นคำทับศัพท์จากคำฝรั่งซึ่งมาจากคำภาษาลาตินแปลว่านั่งอยู่ด้วยกัน
                ในสมัยโรมัน กงสุลเป็นประมุขคนหนึ่งในจำนวนสองคนที่มีอำนาจสูงสุดในการบริหารทั่วไปและในทางศาลของสาธารณรัฐโรมัน ซึ่งได้รับเลือกตั้งให้ครองตำแหน่งพร้อมกันคราวละหนึ่งปีทุก ๆ ปี
                ในสมัยปัจจุบัน กงสุลคือบุคคลที่รัฐบาลของรัฐหนึ่งได้แต่งตั้งออกไปเป็นผู้แทนของตนประจำอยู่ในอีกรัฐหนึ่ง เพื่อดูแลช่วยเหลือคนชาติของตนที่ทำพักอาศัยอยู่ในต่างประเทศและเพื่อคุ้มครองผลประโยชน์ทั่วไปของรัฐของตน นอกจากนี้ยังมีหน้าที่ทำการแทนเจ้าพนักงานฝ่ายปกครอง คือ เป็นนายทะเบียนจดทะเบียนต่าง ๆ สำหรับคนชาติที่พำนักอาศัยอยู่ในต่างประเทศนั้นด้วย     ๑/๑๙
            ๑๔. กจะ - พระ  โอรสพระพฤหัสบดี        ๑/๒๖
            ๑๕. กฎกระทรวง  ได้แก่ กฎที่เจ้ากระทรวงวางไว้เพื่อการบริหารโดยอาศัยอำนาจพระราชบัญญัติ เดิมเรียกว่า กฎเสนาบดี           ๑/๒๗
            ๑๖. กฎของกริมม์  ข้อกำหนดของสัทศาสตร์อันเกี่ยวกับการกลายเสียงของคำในตระกูลภาษาอินเดีย - ยุโรป           ๑/๓๖
            ๑๗. กฎบัตร  แปลมาจากคำในภาษาฝรั่ง มีรากฐานมาจากคำในภาษาลาติน แปลว่า แผ่นกระดาษ
                ในสมัยโบราณ คำนี้ใช้ในความหมายว่าเป็นเอกสารบันทึกคำมั่นสัญญาเป็นลายลักษณ์อักษรที่ประมุขแห่งรัฐได้ให้เอกสิทธิเสรีภาพสำคัญ ๆ หรืออิสรภาพแก่เมืองหรือประชาชนของตน
                ในปัจจุบันคำนี้ในลักษณะดังกล่าวได้เสื่อมคลายไป     ๑/๓๗
            ๑๘. กฎมณเฑียรบาล ในชั้นเดิมเป็นตำราราชประเพณีตามคัมภีร์มนูศาสตร์ของอินเดีย กฎมณเฑียรบาลที่เป็นหลักราชการในประเทศไทยในชั้นเดิม ได้ตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ.๒๐๑๑ ในแผ่นดินสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ
            ๑๙. กฎหมาย  คำสั่งของผู้มีอำนาจสูงสุดในแผ่นดิน เพื่อกำหนดหน้าที่ให้แก่พลเมืองให้กระทำ หรือละเว้นการกระทำอย่างใดอย่างหนึ่ง คำว่ากฎหมายนี้ ตามคำไทยแต่เดิมก็คงหมายแต่เพียงว่า เป็นคำสั่งของพระเจ้าแผ่นดิน ที่โปรดให้กดไว้หมายไว้ เพื่อให้ใช้บังคับเป็นการคงทนถาวร       ๑/๔๕
            ๒๐. กฎหมายระหว่างประเทศ  ใช้เรียกหลักกฎหมาย หรือข้อประพฤติปฏิบัติชนิดหนึ่ง ซึ่งถือกันเป็นจารีตประเพณีระหว่างประเทศถึงกับจะเป็นหลักกฎหมายทั่วไป อันประเทศหนึ่งยอมรับนับถือใช้บังคับแก่กรณีพิพาทระหว่างบุคคลในรัฐหนึ่งกับบุคคลในอีกรัฐหนึ่งหรือกับรัฐอื่น หรือระหว่างรัฐต่อรัฐ
                 กฎหมายระหว่างประเทสมีอยู่สองแผนกคือ กฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดีเมืองและกฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดีบุคคล      ๑/๕๐
            ๒๑. กฎอัยการศึก  เป็นการประกาศเจตน์จำนงที่จะรักษาความสงบราบคาบแห่งประชาชน ตามวิธีการที่เห็นว่าจำเป็น และสมควรภายในขอบเขตแห่งรัฐธรรมนูญ และกฎหมายระหว่างประเทศ            ๑/๕๒
            ๒๒. กฎกโรหินี  ชื่อหนึ่งของข่าชนิดหนึ่ง        ๑/๕๖
            ๒๓. กฐิน  สังฆกรรมชนิดหนึ่งซึ่งมีพระพุทธานุญาตไว้เพื่อขยายระยะเวลาทำจีวรให้ยาวออกไป โดยปรกติระยะเวลาทำจีวรมีเพียงท้ายฤดูฝน ถ้าได้กรานกฐินระยะเวลาย่อมขยายออกไปตลอดฤดูหนาวในกาลต่อมาได้กำหนดเป็นประเพณีทางพระพุทธศาสนาที่สำคัญอันหนึ่งของชาวไทยที่เป็นพุทธศาสนิกชน สืบตกทอดมาแต่โบราณกาลเรียกเป็นสามัญว่า ประเพณีทอดกฐิน
                 ประเพณีนี้มีกำหนดฤดูกลายที่จะทำไว้ตามวินัยนิยมบรมพระพุทธญาตต้องทำในกำหนดหนึ่งเดือนนับแต่วันออกพรรษาไปแล้ว คือตั้งแต่วันแรมหนึ่งคำเดือนสิบเอ็ดจนถึงวันกลางเดือนสิบสอง      ๑/๕๖
            ๒๔. กด - ปลา  ชื่อปลาจำพวกที่ไม่มีเกล็ด ลำตัวเรียวยาวแต่ค่อนข้างแบนที่ส่วนท้าย หัวค่อนข้างแบน
                  ปลากดอาศัยอยู่ทั้งในน้ำจืดและน้ำเค็ม ปลาในสกุลนี้เดิมเป็นปลาทะเล แต่บางชนิดเข้ามาอาศัยอยู่ในน้ำจืด      ๑/๖๑
            ๒๕. กถักกิฬ  การเล่นนิยายคดี ใช้เป็นชื่อเรียกนาฏแบบหนึ่ง ซึ่งมีแสดงเฉพาะในแคว้นเกรพี ทางอินเดียภาคใต้         ๑/๖๔
            ๒๖. กถาวัตถุ กถิาวัตถุปกรณ์ เป็นชื่อพระคัมภีร์ที่ห้าในพระคัมภีร์ทั้งเจ็ดแห่งพระอภิธรรมปิฎก กล่าวถึงปรปัตถธรรมโดยทำนองปุจฉาวิสัชนาโต้ตอบกันเป็นเรื่อง ๆ ไป เรียกว่า กถา มีอยู่ทั้งหมด ๒๑๙ กถา
                 คัมภีร์กถาวัตถุนี้เล่ากันต่อ ๆ มาว่าพระพุทธเจ้าทรงแสดงไว้อย่างย่อ ๆ เพียงหัวข้อเท่านั้นถึงปีพ.ศ.๒๓๖ พระโมคคัลลิบุตรตีสสเถระ พร้อมด้วยพระภิกษุ ๑,๐๐๐ รูป ได้ประชุมกัน ทำสังคายนาเพื่อทำลายล้างลัทธิต่าง ๆ อันเป็นของไม่แท้ไม่จริง จึงได้แสดงพระคัมภีร์กถาวัตถุ โดยพิสดารแล้วนำขึ้นสุสังกัต ณ อโศการามในนครปาฏลีบุตร        ๑/๖๗
            ๒๗. กถาสริตสาคร  ชื่อหนังสือในภาษาสันสกฤตเรื่องหนึ่ง แปลว่า สาครเป็นที่รวมกระแสนิยาย
                 แต่งเป็นกาพย์เมื่อราวปีพ.ศ.๑๖๐๐ มีนิยายและตำนานต่าง ๆ อยู่มากมายซับซ้อนกันหลายชั้นเชื่อมเรื่องให้ต่อกันอย่างทำนองนิยายอาหรับราตรีมีเรื่องนิยายที่ตรงกับของอาหรับ อิหร่านและชาวตะวันตกอยู่หลายเรื่อง แปลเป็นไทยเมื่อปีพ.ศ.๒๔๖๐ มีเพียงเล่ม ๑ และ ๒ เท่านั้นจากที่มีอยู่ ๑๘ เล่ม       ๑/๖๘
            ๒๘. ก้นขบ - งู  เป็นงูในวงศ์งูเห่า มีพิษแต่ไม่ถึงกับทำให้ผู้ถูกกัดตายได้ ขนาดตัวยาวประมาณฟุตครึ่ง       ๑/๖๘
            ๒๙. ก้นปล่อง - ยุง  เป็นยุงที่ผิดกับยุงสามัญตรงที่เวลาเกาะตามฝาผนัง ก้นจะชี้ฟ้าเป็นมุม ๔๕ องศา       ๑/๖๙
            ๓๐. ก้นปิด  ชื่อไม้เถาชนิดหนึ่งในตระกูลบอระเพ็ด       ๑/๖๙
            ๓๑. กนิษกะ - พระเจ้า  พระมหากษัตริย์ชาติกุษาณ แห่งแคว้นคันธารราษฎร เมื่อประมาณ พ.ศ.๖๐๐
                 พระองค์เป็นพระมหากษัตริย์ที่มีอานุภาพมากทรงปราบปรามได้แคว้นกัษมีระและแคว้นต่าง ๆ ซึ่งอยู่ถัดจากอินเดียขึ้นไปทางตะวันตกเฉียงเหนือและครอบครองดินแดนส่วนใหญ่ในลุ่มน้ำสินธุ ซึ่งปัจจุบันเรียกว่า แคว้นปัญจาบ เคยเสด็จมาตีอินเดียถึงแคว้นมคธ
                 พระเจ้ากนิษกะทรงเลื่อมใสพระพุทธศาสนา เพราะด้วยได้อัศวโฆษผู้เป็นคณาจารย์ฝ่ายพระพุทธศาสนาไปเป็นราชครูของพระองค์ พระองค์ทรงดำเนินการเผยแพร่พระพุทธศาสนาตามแบบพระเจ้าอโศกมหาราช พระองคืได้จัดให้มีการสังคายนาพระธรรมวินัย ณ ชาลันธรนคร ในแคว้นกัษมีระ ตามตำนานฝ่ายมหายานกล่าวว่าเป็นการสังคายนาครั้งที่สามนับแต่พระพุทธเจ้าเสด็จดับขันธปรินิพทาน     ๑/๖๙
            ๓๒. กนิษกปุระ  เมืองซึ่งพระเจ้ากนิษกะทรงสร้างอยู่ทางใต้ของเมืองศรีนคร เมืองหลวงแคว้นกัษมีระ       ๑/๗๑
            ๓๓. กบ  สัตว์จำพวกสะเทินน้ำสะเทินบก จำพวกที่ไม่มีหาง เมื่อโตเต็มที่       ๑/๗๑
            ๓๔. กบินทร์บุรี  อำเภอขึ้น จ.ปราจีนบุรี ภูมิประเทศทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือเป็นที่ราบสูง ทางใต้เป็นที่ราบลุ่ม ทางทิศตะวันออกและทิศตะวันออกเฉียงใต้เป็นโคกสลับแอ่ง
                อ.กบินทร์บุรีเดิมเป็นตำบลหน้าด่านสำคัญแห่งหนึ่งขึ้น อ.ปราจีนบุรี เรียกชื่อว่า ด่านหนุมาน ในรัชกาลที่สามโปรดให้ตั้งเมืองกบินทร์บุรีที่ ต.เมืองเก่า เมื่อปีพ.ศ.๒๓๗๖ ต่อมาได้ย้ายมาตั้งที่ด่านหนุมานคงเรียกชื่อว่าเมืองกบินทร์บุรี ต่อมาเปลี่ยนเป็นจังหวัดกบินทร์บุรี ครั้นถึงปีพ.ศ.๒๔๖๙ ได้ยุบลงเป็นอำเภอเรียกชื่อว่า อ.กบินทร์บุรี     ๑/๗๖
            ๓๕. กบิล - ฤาษี  มุนีผู้เป็นเจ้าลัทธิสางขยะ อันเป็นลัทธิปรัชญาอินเดีย สาขาหนึ่งของลัทธิทั้งหก       ๑/๗๗
            ๓๖. กบิลพรหม - ท้าว  ชื่อพรหมองค์หนึ่ง ซึ่งมาถามปัญหาสามข้อแก่ธรรมบาลกุมาร ถ้าตอบได้ก็จะตัดศีรษะของตนเองเป็นเครื่องบูชา เมื่อธรรมบาลกุมารตอบได้ ท้าวกบิลพรหมจึงตัดศีรษะตนเอง แต่ศีรษะของท้าวกบิลพรหมนั้น ถ้าตั้งไว้บนแผ่นดินก็จะเป็นไฟไหม้ไปทั่ว ถ้าทิ้งขึ้นบนอากาศฝนก็จะแล้ว ถ้าทิ้งลงในมหาสมุทรน้ำก็จะแห้ง เหตุนี้นางสงกรานต์ทั้งเจ็ดที่เป็นธิดาจึงต้องเอาพานมารับเศียรท้าวกบิลพรหมไปประดิษฐานไว้ในมณฑป ณ ถ้ำคันธธุลี เขาไกรลาส เมื่อถึงวันสงกรานต์ธิดาท้าวกบิลพรหมที่เป็นเวรเชิญเศียรท้าวกบิลพรหมจะนำเศียรออกจากถ้ำแห่พร้อมด้วยเทวดานางฟ้าประทักษิณเขาพระสุเมรทุกปี       ๑/๗๗
            ๓๗. กบิลพัท  หอกซึ่งพระอิศวรประทานแก่ท้าวลัสเตียน ในเรื่องรามเกียรติ์       ๑/๗๘
            ๓๘. กบิลพัสดุ์  เมืองซึ่งพระพุทธเจ้าประสูติ อยู่บนฝั่งตะวันออกของแม่น้ำพานคงคา ในประเทศเนปาลถัดไทางเหนือของเมืองโครักขปุระ สวนลุมพินีหรือลุมพินีวัน ซึ่งเป็นสถานที่ประสูติอยู่ถัดเมืองกบิลพัสดุไปทางตะวันออก ๑๖ กม.          ๑/๗๘
            ๓๙. ก.พ.  เป็นคำย่อมาจาก คณะกรรมการข้าราชการพลเรือน เริ่มใช้ครั้งแรก เมื่อปี พ.ศ.๒๔๗๗       ๑/๗๙
            ๔๐. กพนธ์ เป็นชื่อยักษ์ในเรื่องรามายณะฉบับวาลมิกิ มีแต่ตัวและแขนไม่มีหัวและขา หน้าอยู่ที่ท้อง แขนยาวมากในเรื่องรามเกียรติ์เรียกว่ากุมพล ๑/๘๐
            ๔๑. กฬร กฬรปันถี  ผู้ต้นลัทธิศาสนานิกายหนึ่งในอินเดีย เรียกว่า กฬรปันถี มีชีวิตอยู่ในพุทธศตวรรษที่ ๒๐ เดิมนับถือศาสนาอิสลาม ภายหลังมาเลื่อมใสศาสนาฮินดู ลัทธิศาสนาของกฬร จึงเป็นครึ่งฮินดูครึ่งอิสลาม กฬรมีศิษย์คนหนึ่งชื่อ นานัก ซึ่งต่อมาได้เป็นผู้ประกาศตั้งลัทธิสิข คือ ลัทธิศาสนาของชาวอินเดีย ที่เรียกว่า พวก "ซิก"       ๑/๘๑
            ๔๒. กมลาสัย  อำเภอ ขึ้น จ.กาฬสินธุ์ ภูมิประเทศเป็นที่ราบโดยมาก มีที่ดอนบ้าง
                 อ.กมลาสัยเดิมเป็นบ้านบึงสระบัว ตั้งเป็นเมืองกมลาสัยเมื่อรัชกาลที่สี่จัดเป็นหัวเมืองเอกขึ้น กรุงเทพ ฯ ครั้นถึงปีพ.ศ.๒๔๔๓ ถูกยุบเมืองแล้วแยกออกเป็นสองอำเภอ เรียก อ.อุทัย และ อ.ประจิม ถึงปีพ.ศ.๒๔๕๔ รวมสองอำเภอดังกล่าวเป็นอำเภอเดียวชื่อ อ.กมลาสัย ขึ้น จ.ร้อยเอ็ด ต่อมาตั้ง จ.กาฬสินธุ์ จึงยก อ.กมลาสัยไปขึ้นจ.กาฬสินธุ์ถึงปีพ.ศ.๒๔๗๕ ยุบ จ.กาฬสินธุ์ จึงยก อ.กมลาสัยไปขึ้น จ.มหาสารคาม ถึงปีพ.ศ.๒๔๙๐ ตั้ง จ.กาฬสินธุ์ขึ้นใหม่จึงโอน จ.กมลาสัยไปขึ้น จ.กาฬสินธุ์ ที่ ต.หนองแซม มีซากเมืองเก่าเรียกว่า เมืองกนกนคร หรือเมืองฟ้าแดดสูงยาง       ๑/๘๒
            ๔๓. กยันชิตสะ  พระมหากษัตริย์พม่าแห่งราชอาณาจักรพุกาม (พ.ศ.๑๖๒๗ - ๑๖๕๕)       ๑/๘๒
            ๔๔. กรด   ๑. ชื่อไม้เครือขนาดเขื่องชนิดหนึ่ง ในสกุลไม้สะแก       ๑/๘๓
                 ๒. สารประกอบที่มีรสเปรี้ยว มีฤทธิ์กัดวัตถุต่าง ๆ เช่น โลหะ ทำลายฤทธิ์ด่าง       ๑/๘๔
            ๔๕. กรม  เป็นคำที่มีมาแล้วตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น ซึ่งใช้เป็นชื่อเรียกคนหมู่หนึ่ง ซึ่งจัดให้มีผู้บังคับบัญชาต่างหาก และมีชื่อเรียกต่าง ๆ กัน แล้วแต่จะใช้คนหมู่นั้น เพื่อประโยชน์อย่างใด         ๑/๘๙
            ๔๖. กรรชิง  เครื่องเข้ากระบวนแห่ในพระราชพิธีบางอย่าง เช่น รับช้างเผือก หรือแรกนาขวัญ เป็นต้น รูปเป็นชั้นของฉัตร มีคันถือคล้ายร่ม      ๑/๙๒
            ๔๗. กรรณ - พระ  โอรสพระสูรยเทพ และนางกุนตี ซึ่งเป็นชายาท้าวปาณฑ ในเรื่องมหาภารต        ๑/๙๒
            ๔๘. กรรณาติก  ชื่อดินแดนตอนหนึ่งของอินเดียภาคใต้ ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของมณฑลมัทราส        ๑/๙๓
            ๔๙. กรรณิการ์  ชื่อไม้พุ่ม หรือไม้ต้นขนาดย่อม อยู่ในตระกูลมะลิ เป็นไม้ของประเทศอินเดีย        ๑/๙๓
            ๕๐. กรรภิรมย์ - พระ  ชื่อเครื่องสูงเป็นฉัตรห้าชั้น สำรับหนึ่งมีสามองค์ด้วยกัน        ๑/๙๔
            ๕๑. กรรม  แปลว่า การกระทำ หมายถึง กิริยาที่แสดงออกโดยความตั้งใจ กรรมที่บุคคลทำแล้วย่อมมีผลแก่ผู้ทำ        ๑/๙๔
            ๕๒. กรรมฐาน  วิธีฝึกใจให้สมาธิกำหนดจำนวนไว้ ๔๐ เรียกว่า อารมณ์ที่กำหนดให้จิตเกาะทั้ง ๔๐ อย่าง แบ่งออกเป็นหมวด คือ หมวดที่หนึ่ง กสิณ มี ๑๐ หมวดที่สอง อศุภ มี ๑๐ หมวดที่สาม อนุสติ มี ๑๐ หมวดที่สี่ พรหมวิหาร มี ๔ หมวดที่ห้า อรูป มี ๔ หมวดที่หก อาหาเรปฏิกูลสัญญิ มี ๑ หมวดที่เจ็ด จตุธาตุวัฎฐาน มี ๑ กรรมฐานทั้ง ๔๐ นั้น ย่อลงเป็นสองอย่าง คือรูปกรรมฐาน และอรูปกรรมฐาน กรรมฐานนี้ท่านแจกประเภทไว้สองประการคือ สมถกรรมฐาน อุบายสงบใจ ได้แก่ กรรมฐาน ทั้ง ๔๐ ดังกล่าว และวิปัสนากรรมฐาน อุบายเรื่องปัญญา          ๑/๙๕
            ๕๓. กรรมพันธุ์  หมายถึง การสืบลักษณะ หรือนิสัยของพ่อแม่ไปสู่ลูกหลาน        ๑/๙๙
            ๕๔. กรวด  ชื่อเรียกระดับเสียงเพลงดนตรี ซึ่งเป็นเสียงสูงอันเหมาะสมกับเสียงร้องของผู้ชาย       ๑/๑๐๔
            ๕๕. กรวย  ชื่อต้นไม้จำพวกหนึ่ง         ๑/๑๐๔
            ๕๖. กรอ  วิธีตีเครื่องดนตรีอย่างหนึ่ง ซึ่งมือซ้ายกับมือขวาตียืนอยู่คนละเสียง และตีให้ถี่ที่สุดเท่าที่จะตีได้ ทำนองเพลงที่ใช้เสียงยาว ๆ เรียกว่า "ทางกรอ"        ๑/๑๐๕
            ๕๗. กรอด - นก  นกขนาดเล็กชนิดหนึ่ง ยาวประมาณ ๒๐ ซม. มีอยู่ในประเทศไทยตั้งแต่ภาคเหนือถึงภาคใต้       ๑/๑๐๕
            ๕๘. กระ   ๑  คอคอด  อยู่ระหว่าง อ.หลังสวน จ.ชุมพร กับ อ.กระบุรี จ.ระนอง เรียกกันว่า "คอคอดกระ"  เป็นส่วนแคบที่สุดของแหลมมลายู
                 ๒  ชื่อต้นไม้ขนาดสูงใหญ่ งดงามชนิดหนึ่งในตระกูลสลัดได
                 ๓  ชื่อเต่าทะเลชนิดหนึ่ง มีขนาดเล็กที่สุดในจำพวกเต่าที่อาศัยอยู่ในทะเล        ๑/๑๐๖
            ๕๙. กระจง  เป็นสัตว์คล้ายกวางเล็ก หรือกวางจิ๋ว ที่ไม่มีเขา เป็นสัตว์เคี้ยวเอื้องชนิดหนึ่ง        ๑/๑๐๙
            ๖๐. กระจอก - นก  เป็นนกที่มีอยู่ทุกประเทศในซีกโลกเก่า มีอยู่หลายชนิดด้วยกัน        ๑/๑๑๓
            ๖๑. กระจอกเทศ - นก  เป็นนกปัจจุบันที่มีขนาดใหญ่ที่สุด ตัวโตเต็มที่จะสูง ๘ ฟุต หนัก ๓๐๐ ปอนด์  เป็นนกที่บินไม่ได้เลย
                 นกกระจอกเทศอยู่ในทะเลทราย แต่อาจเที่ยไปตามหุบเขาและที่ราบที่มีสุมทุ่ง พุ่มไม้เตี้ย ๆ อยู่เป็นฝูง กินิพืช เมล็ดผลไม้ จิ้งจก งู นก และสัตว์สี่เท้าขนาดเล็ก       ๑/๑๑๙
            ๖๒. กระจับ  พันธุ์ไม้ลอยน้ำในตระกูลผักแพงพวย        ๑/๑๒๑
            ๖๓. กระจับปี่  เป็นเครื่องดนตรีโบราณของไทยอย่างหนึ่ง ใช้ดีดเป็นเสียงอยู่ในจำพวกพิณ        ๑/๑๒๒
            ๖๔. กระจาบ - นก  เป็นนกกินเมล็ดพืช คำว่านกกระจาบ บางทีใช้เรียกนกตัวเล็ก ๆ ปากหนา และชอบลงกินข้าวเปลือก ชอบอยู่รวมกันเป็นฝูงใหญ่ ๆ        หน้า ๑๒๓
            ๖๕. กระจาบฝน - นก  เป็นนกที่มักเห็นวิ่งกินเมล็ดพืช และแมลงอยู่ตามพื้นดินในนา หรือสนามหญ้า        ๑/๑๓๑
            ๖๖. กระจาว  เป็นไม้ขนาดเขื่อง ขนาดสูงถึง ๔๐ เมตร มักขึ้นอยู่ตามริมฝั่งแม่น้ำ เปลือกและรากใช้เข้ายาไทยหลายขนาน เนื้อไม้แข็งแรงใช้ในการก่อสร้างบ้านเรือน ทำเกวียน เครื่องแต่งบ้าน เครื่องกลึง ลำต้นไม้ทำเรือขุด         ๑/๑๓๗
            ๖๗. กระจิบ - นก  เป็นนกตัวเล็กๆ มีอยู่ ๒ - ๓ ชนิดคือ กระจิบพง และกระจิบบึง มีอยู่ทั่วไปในประเทศไทย        ๑/๑๓๗
            ๖๘. กระจูด  เป็นพันธุ์ไม้จำพวกกกชนิดหนึ่ง ลำต้นกลมขนาดแท่งดินสอดำ สูงประมาณ ๑ เมตร ไม่มีใบ ลำต้นนิยมใช้ทำเสื่อ เรียกเสื่อกระจูด        ๑/๑๖๑
            ๖๙. กระเจา  ชื่อพันธุ์ไม้ล้มลุก เปลือกให้ปอเรียก ปอประเจา ใช้ทอผ้าหยาบ ๆ และทำเชือกผูกมัดทำกระสอบ        ๑/๑๖๒
            ๗๐. กระเจี๊ยบ  เป็นพันธุ์ไม้ล้มลุกในสกุลชบา มีสองชนิดคือ กระเจี๊ยบเปรี้ยว และกระเจี๊ยบมอญ        ๑/๑๖๒
            ๗๑. กระแจะ เป็นพันธุ์ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดย่อม ช้างน้าว หรือตาลเหลือง หรือตานนกกรดก็เรียกขึ้นอยู่ตามป่าเต็งรัง ดอกเหลืองจัดหอม ออกเป็นช่อสั้น ๆ เปลือกใช้เข้ายา
            ๗๒. กระเฉด  เป็นพันธุ์ไม้ล้มลุกในตระกูลถั่ว หรือไมยราพ ขึ้นอยู่ในหนองบึงที่มีน้ำใสนิ่ง ลำต้นทอดไปตามผิวน้ำมีรากและกิ่งออกตามข้อ มีปลอกเป็นปุยขาวหยุ่น ๆ เรียกว่า นม หุ้มห่อตามลำต้นเป็นทุ่นให้ลำต้นลอยน้ำอยู่ได้ ต้นและใบอ่อนใช้เป็นฝักดิบหรือต้ม แกง รากใช้เป็นยารักษากามโรค        ๑/๑๖๘
            ๗๓. กระโฉม  เป็นพันธุ์ไม้ล้มลุกชนิดหนึ่ง ในตระกูลแววมยุราขึ้นอยู่ในที่ชื้นแฉะ และน้ำตื้นตามชายหนองคลองบึง ลำต้นและกิ่งก้านอวบ ใบออกเป็นคู่ตรงกันข้ามรูปไข่ ดอกเล็กสีม่วงชมพูกลางเหลืองออกเดี่ยวหรือเป็นกระจกเล็กที่ง่ามใบหรือปลายกิ่งก้านทุกส่วนของพันธุ์ไม้นี้มีกลิ่นหอมคล้ายโหระพาใช้เป็ผักดิบใส่ลาบหรือยำและ
ใช้เข้ายาด้วย       ๑/๑๖๘
            ๗๔. กระชอน - แมลง  รูปร่างคล้ายจิ้งหรีด ปีกไม่สามารถทำเสียงได้เหมือนจิ้งหรีด เป็นแมลงในอันดับตั๊กแตน ซึ่งมีรูปร่างคล้ายจิ้งหรีด ตัวสีน้ำตาลอ่อน ปีกบนคล้ายปีกจิ้งหรีด แต่ไม่สามารถใช้ทำเสียงได้เช่นจิ้งหรีด
            แมลงกระชอนอาศัยขุดรูดอยู่ในดินหารากไม้และแมลงอื่น ๆ เป็นอาหาร ตอนกลางคืนจึงจะขึ้นมาพื้นดิน      ๑/๑๖๙
            ๗๕. กระชาย - เป็นพืชประเภทผักยืนต้น  มีลำต้นเป็นหัวกลบอยู่ใต้ดิน มีกลิ่นทั้งต้น ใช้ประกอบอาหาร แบ่งออกเป็น สามชนิดคือ กระชายเหลือง กระชายดำ และกระชายแดง
                 กระชายเป็นพืชที่มีกลิ่นทั้งต้น กระชายส่วนมากใช้เป็นเครื่องประกอบอาหาร ในทางยาแผนโบราณกล่าวถึงสรรพคุณไว้มาก เช่นใช้ประกอบใบยาแก้ปวดท้องในโรคท้องเสีย       ๑/๑๖๙
            ๗๖. กระซู่  เป็นแรดสองนอ ชนิดหนึ่งมีขนาดเล็กกว่าแรดชนิดอื่น นอเรียงกันเป็นนอหน้ากับบนอหลัง        ๑/๑๗๑
            ๗๗. กระแซ เป็นชื่อเก่าของชาวรัฐมณีปุระของแคว้นอัสัม ส่วนใหญ่เป็นไทยอาหม        ๑/๑๗๓
            ๗๘. กระดังงา หรือกะดังงา เป็นชื่อพันธุ์ไม้เถาหรือยืนต้นหลายชนิดในวงศ์น้อยหน่า ทุกชนิดมีกลิ่นหอม กลีบดอกมีหกกลีบ สีเขียยว ๆ เหลือง ๆ ออกเดียวหรือเป็นช่อสั้น ๆ ห้อยย้อยลง          ๑/๑๗๔
                 กระดังงาจีน เป็นไม้เถาขนาดใหญ่ นิยมปลูกเป็นไม้ประดับทั่ว ๆ ไป
                 กระดังงาไทย เป็นไม้ต้นสูงประมาณ ๑๕ เมตร มักปลูกตามบ้านกันทั่ว ๆ ไป เรือนยอดแผ่กิ่งก้านสาขา ใบใหญ่ขอบขนาน ดอกสีเหลือง ๆ หอม นิยมใช้อบให้มีกลิ่นหอม
                 กระดังงาป่า เป็นไม้สกุลเดียวกับกระดังงาจีน ดอกสีเขียว ๆ แก่จัดออกสีเหลือง ๆ เรียกกันทั่ว ๆ ไปว่า การเวก
                 กระดังงาสงขลา เป็นไม้พุ่มสูงประมาณ ๓ - ๔ เมตร นิยมปลูกเป็นไม้ประดับ ใบและกลีบดอกเหมือนกระดังงาไทย
            ๗๙. กระดาษ - งู  เป็นงูในวงศ์งูเห่า ไม่มีพิษ        ๑/๑๗๕
            ๘๐. กระดาษ  เป็นแผ่นทำจากเส้นใยพืช ใช้สำหรับเขียนหนังสือหรือห่อของ และยังใช้ประโยชน์อื่นอีกหลายอย่าง        ๑/๑๗๕
            ๘๑. กระดี่ - ปลา  เป็นชื่อปลาชนิดหนึ่ง เป็นปลาน้ำจืด ชอบอาศัยในแหล่งน้ำที่หญ้าขึ้นปกคลุม ลำตัวด้านข้างแบนและยาวเกือบเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า เป็นปลาขนาดเล็กยาวประมาณ ๑๐ ซม. มีสีสวยงาม (เป็นปลาที่ชุกชุมมาก)
                 ปลาในสกุลนี้ตัวผู้เป็นผู้ก่อหวอดโดยพ่นฟองอากาศออกจากปาก ซึ่งจะจับกันเป็นฟองเหนียวลอยบนผิวน้ำ หวอดนี้เป็นรังสำหรับวางไข่   ๑/๑๘๑
            ๘๒. กระดูก  ๑. คือเนื้อเยื่อแข็งที่ประกอบขึ้นเป็นโครงร่างของสัตว์นับเป็นส่วนแข็งที่สุดของร่างกาย
                 ขณะอยู่ในร่างที่มีชีวิตกระดูกจะมีแผ่นพังผืดหุ้มอยู่ทั่วไปทำหน้าที่เกี่ยวกับการเจริญของกระดูกในระยะต้น ๆ ของการเติบโต
                 ในคนที่ยังมีชีวิตอยู่กระดูกก็แสดงการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ เด็กอ่อนและสัตว์ที่กำลังเจริญเติบโต ถ้ามีฟอสเฟตในเลือดลดน้อยลงจะทำให้กระดูกไม่แข็งพอ กระดูกจะยังเจริญเติบโตต่อไปได้ แต่ไม่สามารถรับน้ำหนักได้ดีเกิดเป็นโรคกระดูกอ่อนขึ้น การได้ธาตุปูนและวิตามินดีน้อยเป็นเวลานานเสริมด้วยการตั้งครรภ์จะทำให้ผู้ใหญ่เป็นโรคกระดูกอ่อนชนิดหนึ่งขึ้นได้ การได้วิตามิน เอ น้อยจะทำให้กระดูกไม่เจริญไปรวดเร็วเช่นปรกติ      ๑/๑๘๓
            ๘๓. กระดูก ๒ - ปลา  เป็นชื่อทั่วไปของปลาทะเลจำพวกหนึ่ง และทั้งเป็นชื่อปลาชนิดหนึ่ง ลำตัวเป็นรูปสี่เหลี่ยมคล้ายหีบ หนังเป็นจำพวกแผ่นกระดูกรูปหลายเหลี่ยมตลอดทั้งตัว ปลาสกุลนี้อยู่ในอันดับเดียวกับปลาวัว ปลากลาง ปลาทอง ซึ่งได้แก่ปลาปักเป้าชนิดต่าง ๆ และปลาแม่น   ๑/๑๙๙
            ๘๔. กระเด้าลม - นก  (ดูมูลไถ - นก)          ๑/๑๙๙
            ๘๕. กระต้อยตีวิด - นก  เป็นนกแปลกชนิดหนึ่งที่มีในประเทศไทย โดยมีเนื้อติ่งสีแดงข้างหน้าลูกตา มีขาค่อนข้างยาว สีของหัว คอ อก ปีกและปลายปากเป็นสีดำ สีที่ท้องข้างตัวใต้ปีกขนบนหางและขนใต้หางเป็นสีขาว ปากสีส้มแดงปลายปากดำ ขาสีเหลืองจัด      ๑/๑๙๙
            ๘๖. กระตั้ว - นก  เป็นชื่อนกชนิดหนึ่งมีลักษณะคล้ายนกแก้ว เป็นนกขนาดเขื่อง หงอนเป็นขนยาว ขาสั้น สีของนกกระตั้วส่วนมากสีขาวส่วนขนที่หงอนขน อกและขนใต้หางมักจะเป็นสีแดงหรือสีเหลือง นกจำพวกนกกระตั้วมีประมาณ ๓๐ ชนิดด้วยกันชอบอยู่รวมเป็นฝูง       ๑/๒๐๐
            ๘๗. กระต่าย  เป็นสัตว์มีลักษณะแปลกกว่าสัตว์อื่น ๆ แบ่งเป็นพวกใหญ่ได้สองพวกคือ กระต่ายบ้าน และกระต่ายป่า          ๑/๒๐๘
            ๘๘. กระต่ายขูด - ปลา  เป็นชื่อปลาทะเลชนิดหนึ่ง ลำตัวยาว ด้านบนแบน      ๑/๒๑๘
            ๘๙. กระติ๊ด - นก  เป็นนกตัวเล็ก ๆ พวกหนึ่ง เล็กกว่านกกระจอกมาก ขนาดเท่านกกระจิบ กระไซ อยู่กันเป็นฝูงใหญ่ ในโลกนี้มีอยู่ราว ๓๐ ชนิดใหญ่ เฉพาะในประเทศไทยมีอยู่หกชนิดใหญ่ และมีแบ่งเป็นชนิดย่อยไปอีกหลายชนิด    ๑/๒๒๐
            ๙๐. กระเต็น - นก  มีสีสวยสดสะดุดตา ในประเทศไทยมีอยู่ ๖ สกุล แยกเป็น ๑๘ ชนิด นกกระเต็นหรือนกกินปลาเป็นนกที่มีอยู่ทั่ว ๆ ไปแทบทุกประเทศในโลกมีราว ๒๐ สกุล แยกออกเป็นชนิดใหญ่ ๆ ราว ๑๕๐ ชนิด       ๑/ ๒๓๐
            ๙๑. กระแต  เป็นสัตว์สี่เท้าเลี้ยงลูกด้วยนมชนิดหนึ่ง มีขนาดเท่ากระรอกมะพร้าว ชอบกินแมลงต่าง ๆ และผลไม้ที่อ่อน ๆ เปื่อย ๆ เป็นอาหาร       ๑/๒๕๘
            ๙๒. กระถินหรือกะถินเป็นชื่อเรียกไม้พุ่มและไม้ต้นหลายชนิด ซึ่งเป็นไม้ต้นขนาดย่อมสูงประมาณ ๓ - ๔ เมตร ใบเล็ก ดอกเล็ก ๆ อยู่ชิดติดกันเป็นกระจุกกลม ๆ ที่ปลายด้านดอกออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นคู่ตามง่ามใบ สีนวล ๆ หอมเย็น ผลเป็นฝักแขนงยาว ยอดดอกและฝักอ่อนใช้เป็นฝัก    ๑/๒๖๒
            ๙๓. กระทรวง  เป็นหน่วยราชการส่วนใหญ่ ที่มีหัวหน้าเป็นเสนาบดี หรือรัฐมนตรี       ๑/๒๖๔
            ๙๔. กระท้อนหรือกะท้อน  เป็นชื่อเรียกต้นไม้ขนาดใหญ่ชนิดหนึ่ง เรือนยอดแผ่กว้าง มีผลกลมขนาดส้มเกลี้ยง รับประทานได้ เนื้อไม้สีชมพูแกมน้ำตาลอ่อน ๆ ใช้ในการก่อสร้างชั่วคราวและทำลังใส่ของ ใบช่อหนึ่ง ๆ มีสามใบ         ๑/๒๖๘
            ๙๕. กระท่อม  เป็นพืชประเภทไม้ยืนต้นขนาดกลาง ใบกระท่อมนำมาบริโภคแทนการสูบฝิ่น ทำให้หายปวดเมื่อย ทำงานได้ทน แต่ไม่ชอบถูกฝน     ๑/๒๖๘
            ๙๖. กระทา - นก  เป็นนกที่เที่ยววิ่งหากินเมล็ดพืชและแมลงตามพื้นดิน จะบินเมื่อตกใจหรือหนีภัย ขนาดเท่าลูกไก่รุ่น ในประเทศไทยมีอยู่ ๙ ชนิดด้วยกัน       ๑/๒๗๐
            ๙๗. กระทิง ๑ - ปลา  เป็นชื่อปลาจำพวกหนึ่งมีรูปร่างลักษณะแปลก ลำตัวยาวคล้ายปลาไหล เกล็ดละเอียดใช้เป็นอาหารได้ ในประเทศไทยมีแปดชนิด        ๑/๒๘๐
            ๙๘. กระทิง ๒ - วัว  เป็นวัวป่าชนิดหนึ่ง มีขนทั่วตัวสีดำ  หรือดำแกมน้ำตาล ยกเว้นแต่ที่หน้าโพ ซึ่งอยู่ที่หน้าผาก และถุงเท้าขาว ที่ขาทั้งสี่ซึ่งเป็นสีขาวเทา ๆ หรือสีเหลือง อย่างสีทอง
                 กระทิงเมื่อโตเต็มที่เฉลี่ยแล้วมีความสูงที่ไหล่ราว ๕ ฟุต ๖ นิ้วขึ้นไป กระทิงกินใบไม้ต่าง ๆ และหญ้าเป็นอาหารชอบกินใบไม้ต่าง ๆ และลูกไม้บางอย่างมากกว่าหญ้า ชอบนอนกลางวันและหากินกลางคืน       ๑/๒๘๒
            ๙๙. กระทุง - นก  เป็นนกขนาดใหญ่พอ ๆ กับห่าน มีปากยาวใหญ่ ปลายแบน ใต้ปากมีหนังห้อย เป็นถุงใหญ่ยืดและหดได้ มีอยู่ ๘ ชนิด ชอบอยู่ตามทุ่งนาที่มีบึงใหญ่ ๆ และตามริมทะเล มักพบมันง่าย กินลูกเคย ลูกกุ้งและลูกปลาตามแถวชาวทะเลทางด้านใน ๆ ของอ่าวไทยหรือตามอ่าวตามปากน้ำที่ริ่มฝั่งเป็นเลน         ๑/๒๘๙
            ๑๐๐. กระทุงเหว - ปลา  เป็นปลาจำพวกหนึ่งมีลำตัวยาวเรียว และขากรรไกรทั้งบนและล่างยื่นออกมา ส่วนมากอาศัยอยู่ในทะเลมากกว่าในแม่น้ำและทะเลสาบ       ๑/๒๙๑