• อุปกรณ์วัดอุณหภูมิความชื้น 1 ชุด

• มีดและเขียง( หรือเครื่องหั่นใบหม่อน ) 1 ชุด

• เครื่องฉีดฟอร์มาลีน 1 เครื่อง

• กรรไกรตัดแต่งกิ่งไม้ 1 อัน

• เครื่องลอกปุยไหม 1 ชุด

• เครื่องชั่ง (ขนาดชั่งน้ำหนักสูงสุด 15 กิโลกรัม) 1 เครื่อง

• ตะแกรงร่อนแป้ง (ชนิดที่มีตาถี่) 1 อัน

• ตาข่ายสำหรับถ่ายมูลไหมวัยอ่อน (ขนาดช่องตาข่าย1 x 1 ซม.2) ขนาด 100 ซม. X 80 ซม.10 ผืน

• ตาข่ายสำหรับถ่ายมูลไหมวัยแก่ (ขนาดช่องตาข่าย 3 x 3 ซม.2) ขนาด 100 ซม. X 80 ซม.30 ผืน

• จ่อแบบลูกคลื่น 50 อัน

• จ่อกระด้ง ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 1.50 เมตร 20 อัน

• ตะกร้าเก็บใบหม่อน 2 ใบ

• เข่งใส่ใบหม่อน 8 ใบ

• ตะกร้าให้อาหาร 4 ใบ

• ขนนก 1 อัน

• รองเท้าแตะ 1-2 คู่

• ผ้าคลุมหม่อน 5 ผืน

• ตะเกียบไม้ไผ่ 2 คู่

• ปูนขาวชนิดผงละเอียด 2 - 3 กิโลกรัมหรือแกลบเผา 100 ลิตร

• สารเคมีป้องกันโรคไหมชนิดผง 1 กิโลกรัม

• กระดาษรองกระด้ง (ขนาด 80 ซม. x 100 ซม.) 40 แผ่น

• กระดาษหนังสือพิมพ์เก่า 5 กก.

• ผงซักฟอก 1 กิโลกรัม

• สบู่ล้างมือ 1 ก้อน

• สารฟอร์มาลีน 3 % (ฟอร์มาลีน 40 % จำนวน 1 ส่วน ผสมน้ำ 13 ส่วน หรือน้ำคลอรีน (คลอรีน 60% 1 กิโลกรัม ผสมน้ำ 200 ลิตร)

• ใช้ฉีดพ่นอัตรา 1 ลิตร / ตารางเมตร

• ผงซักฟอก 1-2 กิโลกรัม

• สบู่ล้างมือ 1 ก้อน

พันธุ์ไหม

พันธุ์ไหมไทย

1) พันธุ์ไหมไทยนางน้อยศรีสะเกษ 1

ลักษณะดีเด่น

• เลี้ยงได้ง่าย มีความแข็งแรงสูง

• อายุหนอนไหมสั้น เวลาในการเลี้ยงประมาณ 18 วัน

• ผลผลิตต่อแผ่น/กล่อง 10 -12 กิโลกรัม

• สาวไหมง่าย เส้นไหมสีเหลืองเข้ม

2) พันธุ์ไหมไทยนางน้อยสกลนคร

ลักษณะดีเด่น

• ให้ผลผลิตต่อแผ่นไข่ไหม 15 -20 กิโลกรัม

• พ่อแม่พันธุ์แยกเพศได้ในระยะหนอนไหม ทำให้สะดวกในการผลิตไข่ไหม

พันธุ์ไหมไทยลูกผสม

1) พันธุ์ไหมไทยลูกผสมอุบลราชธานี 60-35 (ดอกบัว)

ลักษณะดีเด่น

• เลี้ยงได้ง่าย มีความแข็งแรงสูง

• อายุหนอนไหมสั้น เวลาในการเลี้ยงประมาณ 18 วัน

• ผลผลิตต่อแผ่น/กล่อง 15 -16 กิโลกรัม

• เปอร์เซ็นต์การสาวง่าย 63 %

2) พันธุ์ไหมไทยลูกผสมสกลนคร

ลักษณะดีเด่น

• มีความยาวเส้นใยยาวและสาวง่าย

• มีความแข็งแรงเลี้ยงได้ตลอดปี

• ผลผลิตต่อแผ่น/กล่อง 21.4 กิโลกรัม

• เปอร์เซ็นต์การสาวง่าย 71%

3) พันธุ์ไหมไทยลูกผสมอุดรธานี

ลักษณะดีเด่น

• มีความแข็งแรงเลี้ยงได้ตลอดปี

• มีความต้านทานต่อโรคแกรสเซอรี่ (โรคเต้อ)

• ผลผลิตต่อแผ่น/กล่อง 15 – 16 กิโลกรัม

• เปอร์เซ็นต์การสาวง่าย 66%

4) พันธุ์ไหมไทยลูกผสมสกลนคร 2

ลักษณะดีเด่น

• เป็นพันธุ์ไหมไทยลูกผสมที่มีความแข็งแรงต้านทานต่อเชื้อที่ทำให้เกิดโรคแกรสเซอรี่

• มีเส้นใยยาวและสาวง่าย

• ให้ผลผลิตต่อแผ่น / กล่อง (1 แผ่น = 2000 ตัว) 25 -30 กิโลกรัม

การจองและรับไข่ไหม

         1) การสั่งจองไข่ไหม ควรทำแผนการเลี้ยงไหมตลอดปีกับศูนย์หม่อนไหมเฉลิมพระเกียรติฯ โดยแจ้งชื่อที่อยู่ วัน เดือน ปี ที่เลี้ยงแต่ละรุ่นและจำนวนไข่ไหม ส่งให้ทราบล่วงหน้าต้นปี

         2) การยืนยันความต้องการไข่ไหมทุกรุ่น ควรแจ้งก่อนการเลี้ยงไหมอย่างน้อย 20 วัน

         3) การรับไข่ไหม ควรจะตรงเวลาและปฏิบัติตามคำแนะนำของเจ้าหน้าที่ โดยเคร่งครัด

         4) การขนส่ง ช่วงเวลาที่เหมาะสมคือช่วงเช้าหรือเย็น

         5) ปฏิบัติตามระเบียบสถาบันหม่อนไหมแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯในการจำหน่ายจ่ายแจกพันธุ์

วิธีการเลี้ยงไหม

         การเตรียมการเลี้ยงไหม

         1) เตรียมสวนหม่อนเลี้ยงไหมในระดับครัวเรือนซึ่งจะต้องใช้ใบหม่อนในการเลี้ยงจนถึงไหมทำรังประมาณ 300 – 400 กิโลกรัม/แผ่น (กล่อง)

         2) ทำความสะอาดโรงเลี้ยงและอุปกรณ์ต่างๆ โดยการล้างทำความสะอาด หรือนำไปผึ่งแดดแล้วนำไปฉีดอบฟอร์มาลีน 3 %ในโรงเลี้ยงอัตรา 1 ลิตร/ตารางเมตร โดยอบทิ้งไว้อย่างน้อย 2 วัน จึงเปิดโรงเลี้ยงให้กลิ่นฟอร์มาลีนระเหยอย่างน้อย 1 วัน จึงจะเข้าเลี้ยงไหมได้ (ส่วนผสมฟอร์มาลีน 3 % = ฟอร์มาลีน 40% 1 ส่วน ต่อน้ำ 13 ส่วน)

         3) เตรียมสารเคมีโรยตัวไหม เพื่อใช้โรยบนตัวไหมตอนเลี้ยงแรกฟัก และไหมตื่นทุกวัยใช้ประมาณ 1 กิโลกรัม/แผ่น (กล่อง) หรือคลอรีนผง 3.5 % (คลอรีน 60% จำนวน 1 ส่วนผสมกับปูนขาว 17 ส่วน)

         4) เตรียมแกลบเผาและ/หรือ ปูนขาวโรยบนตัวไหมในระยะหนอนไหม เพื่อลดความชื้น

         5) เตรียมภาชนะใส่เศษใบหม่อนและมูลไหม

การเลี้ยงไหม

 วิธีการเลี้ยงไหมวัยอ่อน(วัย 1 – 3)

         - ให้ใบหม่อนหั่นประมาณ 80 กรัม โรยให้สม่ำเสมอ หลังจากนั้นให้ใบหม่อนเลี้ยงไหมอีก 2 ครั้งในวันแรกนี้

         - เพื่อป้องกันใบหม่อนเหี่ยวเร็วและควบคุมความชื้นให้เหมาะสมกับหนอนไหมวัยอ่อนควรคลุมด้วยใบตองหรือผ้าชุบน้ำหมาดๆ หรือแผ่นพลาสติกที่สะอาด

         การให้อาหาร ไหมจะเจริญเติบโตได้ดีต้องกินใบหม่อนสด มีคุณภาพดี ปริมาณเพียงพอ ตามเวลาที่กำหนดโดยเลี้ยงวันละ 3 มื้อ กลางวันให้ 2 เท่าของมื้อเช้า ส่วนมื้อเย็นให้ 4 เท่าของมื้อเช้า เนื่องจากระยะเวลากินยาวกว่า ใช้ปริมาณใบหม่อนประมาณ 22 – 25 กิโลกรัม/แผ่น(กล่อง) สำหรับการเลี้ยงไหมแบบสหกรณ์ จะใช้ใบหม่อนประมาณ 8 – 9 กิโลกรัม/แผ่น (กล่อง)

 วิธีเลี้ยงไหมวัยแก่ (วัย 4 – 5)

         1. ระยะการเลี้ยงแต่ละวัย

• วัยที่ 4 ใช้เวลาเลี้ยงประมาณ 3 วัน นอน 11/2 วัน

• วัยที่ 5 ใช้เวลาเลี้ยงประมาณ 6 – 7 วัน ไหมจะสุกทำรัง

 การเก็บและการให้ใบหม่อน

         การเก็บใบหม่อนเลี้ยงไหมวัยอ่อน ควรเก็บใบหม่อนให้เหมาะสมกับวัยดังนี้

• วัยที่ 1 เก็บใบใต้ยอดลงมาใบที่ 1 – 3 หรือเด็ดยอด

• วัยที่ 2 เก็บใบต่ำลงมาใบที่ 4–6 หรือใช้กรรไกรตัดกิ่งใบที่ 1 – 6

• วัยที่ 3 เก็บใบต่ำลงมาใบที่ 7–10 หรือใช้กรรไกรตัดกิ่งใบที่1–10 หรือตัดใบกิ่งสีเขียว

การให้ใบหม่อน

• วัยที่ 1 ให้หม่อนหั่นมีขนาดกว้าง 0.5 – 1.0 ซม.ความยาว 3 – 4 เท่าของความกว้าง

• วัยที่ 2 ให้หม่อนหั่นกว้าง 1.50 – 2 ซม.

• วัยที่ 3 ให้หม่อนหั่นกว้าง 2.5 – 3 ซม.

การเลี้ยงไหมแบบอุตสาหกรรม

 แหล่งที่เหมาะสมสำหรับการเลี้ยงไหม

• สภาพภูมิอากาศที่เหมาะสมต่อการเลี้ยงไหม ควรเป็นสถานที่ไม่มีฝนตกชุกตลอดปี มีสภาพอุณหภูมิอยู่ในช่วง 25 – 28 องศาเซลเซียส ความชื้นสัมพัทธ์ 70 – 90 %

• โรงเลี้ยงไหมต้องห่างไกลจากแหล่งการใช้สารเคมีการเกษตร และแหล่งอุตสาหกรรม

 สภาพโรงเลี้ยง

• สร้างในแนวตะวันออกและตะวันตก

• สะดวกต่อการทำความสะอาด และสามารถที่จะฉีดอบสารเคมีเพื่อฆ่าเชื้อโรค

• มีการถ่ายเทอากาศได้ดี

• สามารถป้องกันศัตรูหนอนไหมได้ เช่น แมลงวันลาย จิ้งจก ตุ๊กแก หนู และมด

• ควรปลูกต้นไม้ยืนต้นรอบ ๆ โรงเลี้ยง เพื่อลดความร้อนจากแสงแดด

ขนาดโรงเลี้ยง

         ขึ้นอยู่กับจำนวนไหมที่ต้องการเลี้ยง เช่น

• โรงเลี้ยงไหมขนาด 6 x 8 ตารางเมตร เลี้ยงไหมได้ 4 กล่อง/แผ่น (1 กล่อง = 20,000 ตัว)

• โรงเลี้ยงไหมขนาด 8 x 12 ตารางเมตร เลี้ยงไหมได้ 9 กล่อง/แผ่น (1 กล่อง = 20,000 ตัว)

ชั้นเลี้ยงไหม

         ขนาดของชั้นเลี้ยงไหมขึ้นอยู่กับขนาดของโรงเลี้ยงไหม และความสะดวกในการปฏิบัติงาน ชั้นเลี้ยงแต่ละชั้นควรสูงห่างกัน 60 – 70 เซนติเมตร เช่น

• โรงเลี้ยงไหมขนาด 6x8 ตารางเมตร ใช้ชั้นเลี้ยงไหมขนาด 1.5 x 6 ตารางเมตร (3 ชั้นย่อย 2 แถว)

• โรงเลี้ยงไหมขนาด 8 x12 ตารางเมตร ใช้ชั้นเลี้ยงไหมขนาด 2.0 x 9.0 ตารางเมตร (3 ชั้นย่อย 2 แถว)

ปัจจัยสำคัญในการสร้างโรงเลี้ยงไหม

• โรงเลี้ยงไหมควรอยู่ห่างจากบ้านพักอาศัยประมาณ 10 – 20 เมตร เพื่อสะดวกในการรักษาความสะอาด และการฉีดอบสารเคมีฆ่าเชื้อโรค

• หลังคาควรเลือกใช้วัสดุที่เป็นฉนวนกันความร้อนและน้ำได้ดี พื้นห้องควรใช้คอนกรีต ผนังห้องก่อด้วยคอนกรีตสูงจากพื้นประมาณ 50 เซนติเมตร ส่วนที่เหลือบุด้วยมุ้งลวด หรือมุ้งไนล่อนตีเป็นผนังถึงระดับเพดานห้อง ปิดทับด้วยผ้าหรือผ้าพลาสติกที่สามารถม้วนเก็บได้ เมื่อต้องการให้มีการระบายอากาศและปิดในเวลาฉีดอบสารเคมีฆ่าเชื้อโรคหรือเพื่อป้องกันแสง

• ควรมีห้องเก็บใบหม่อนสำหรับการเลี้ยงไหมได้ 2 เวลา

• มีห้องมืดขนาด 1.0 x 1.5 เมตร สำหรับดักแมลงวันลาย

• มีพื้นที่ว่างประมาณ 20-30 เปอร์เซ็นต์

วัสดุและอุปกรณ์สำหรับการเลี้ยงไหม

         วัสดุและอุปกรณ์การเลี้ยงไหมที่จำเป็นสำหรับเลี้ยงไหมจากไข่ไหม พันธุ์ลูกผสมรังสีขาว

         1 กล่อง/แผ่น (ประมาณ 20,000 ฟอง) มีดังนี้

• อุปกรณ์วัดอุณหภูมิความชื้น 1 ชุด

• มีดและเขียง (หรือเครื่องหั่นใบหม่อน) 1 ชุด

• เครื่องฉีดฟอร์มาลีน 1 เครื่อง

• กรรไกรตัดแต่งกิ่งไม้ 1 อัน

• เครื่องลอกปุยไหม 1 ชุด

• เครื่องชั่ง ขนาด 50 กิโลกรัม 1 เครื่อง

• กระบะเลี้ยงไหมวัยอ่อน ขนาด 90 x 100 x 12 ซม. 4กล่อง หรือกระดาษพาราฟิน 4 ตารางเมตร

• ตะแกรงร่อนแป้ง (ชนิดตาถี่) 1 อัน

• ตาข่ายสำหรับถ่ายมูลไหมวัยอ่อน 8 ผืน (ขนาดช่องตาข่าย 1 x 1 ซม.2) ขนาด 100 x 80 ซม.

• จ่อหมุน 15 ชุด

• หรือจ่อลวด /จ่อพลาสติก 60 ชุด

• ถังน้ำขนาด 200 ลิตร 1 ใบ

• รองเท้าแตะ 1-2 คู่

• เข่งหรือตะกร้าเก็บใบหม่อน 2 ใบ

• ตะกร้าให้อาหาร 4 ใบ

• ผ้าคลุมหม่อน (1x1.5 เมตร) 10 ผืน

• ขนไก่/ขนนก 1-2 อัน

• ตะเกียบไม้ไผ่ 2 คู่

• ปูนขาวชนิดผงละเอียด 2 - 3 กิโลกรัม หรือแกลบเผา 100 ลิตร

• สารเคมีป้องกันโรคไหมชนิดผง (เพบโซล) 1 กิโลกรัม

• สารฟอร์มาลีน 3% (ฟอร์มาลีน 40% จำนวน 1 ส่วนผสมน้ำ 13 ส่วน) ใช้ฉีดพ่น อัตรา 1 ลิตร/ตารางเมตร

• มุ้งไนล่อน (มุ้งเขียว) 16 ตารางเมตร

• กระดาษหนังสือพิมพ์เก่า 5 กิโลกรัม

• ผงซักฟอก 1-2 กิโลกรัม

• สบู่ล้างมือ 1 ก้อน

• เชือกเส้นผ่าศูนย์กลาง 0.5 ซ.ม. ยาว 2 เมตร 6 เส้น หรือตาข่ายถ่ายมูลสำหรับถ่ายมูลไหมวัยแก่ (ขนาดช่องตาข่าย 3 x 3 ซม2) ขนาด 80 ซม. x 100 ซม. 40 ผืน

ขอขอบคุณข้อมูลจาก

- สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร