การผลิตขิง : การคัดเลือกท่อนพันธุ์ปลูกขิง

ขิงเป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยวจัดอยู่ในพืชตระกูลเดียวกับข่า และกระชาย มีลำต้นใต้ดินสะสมอาหาร ลักษณะคล้ายนิ้วมือเรียกว่า " แง่งขิง"  ซึ่งเป็นส่วนที่ใช้ในการขยายพันธุ์ได้ นอกจากจะใช้เป็นส่วนประกอบในการปรุงอาหาร สามารถนำมาแปรรูปได้ เช่นขิงดอง ขิงแช่อิ่ม ขิงผง ตลอดจนนำมาเป็นยาสมุนไพรได้ เช่น แก้ไอ เป็นยาระบายขับลมได้เป็นอย่างดี แหล่งปลูกที่สำคัญในประเทศไทยได้แก่ เชียงราย น่าน เพชรบูรณ์ เลย

การผลิตขิงแบ่งออก เป็น การผลิตเพื่อบริโภคสด การผลิตเพื่อป้อนเข้าโรงงานอุตสาหกรรม และการผลิตพันธุ์ขิง
พันธุ์ขิง

ใน การปลูกขิงจำเป็นจะต้องคัดเลือกพันธุ์ขิงที่ดีเพื่อ ใช้เป็นพันธุ์ปลูก โดยปลูกเพื่อใช้เก็บเป็นพันธุ์ขิงเฉพาะ การเตรียมพันธุ์ขิงพันธุ์ดีจึงต้องรู้จักคัดเลือกพันธุ์ขิง การเลือกพื้นที่ที่เหมาะสมในการปลูกขิงทำพันธุ์ การดูแลรักษา เป็นต้น ซึ่งพันธุ์ขิงสามารถจำแนกออกเป็น 2 ประเภทใหญ่ ๆ คือ

  

(1) ขิงใหญ่หรือขิงหยวก จะมีแง่งใหญ่ ข้อห่าง เนื้อละเอียดไม่มีเสี้ยนหรือมีแต่น้อยมาก รสเผ็ดน้อย ใต้เซลล์ผิวเมื่อลอกเยื่อหุ้มอกจะไม่มีสีหรือมีสีเหลืงองเรื่อ ๆ ลักษณะของตาที่ปรากฏบนแง่ง กลมมน ลำต้นสูง ปลายใบป้าน เหมาะสำหรับปลูกเป็นขิงอ่อน ส่งโรงงานเพื่อแปรรูปเป็นขิงดอง ขิงแช่อิ่มหรือใช้บริโภคสดก็ได้

(2) ขิงเล็กหรือขิงเผ็ด จะมีแง่ง เล็ก สั้น ข้อถี่ เนื้อมีเสี้ยนมาก รสค่อนข้างเผ็ด ลักษณะของตาที่ปรากฏบนแง่งค่อนข้างแหลม แตกแขนงดี นิยมปลูกเป็นขิงแก่ เพราะได้น้ำหนักดี ใช้ทำเป็นพืชสมุนไพรประกอบทำยารักษาโรค และสกัดทำน้ำมัน

 
สภาพพื้นที่การผลิต ขิง

ขิงเป็นพืชทีสามารถเจริญเติบโตได้ใน ทุกพื้นที่ของประเทศไทย ขิงเจริญเติบโตได้ดีที่ดินมีความอุดมสมบูรณ์ มีอินทรียวัตถุสูง การระบายน้ำดี มีความชื้นในอากาศสูง และอากาศค่อนข้างเย็นพื้นที่ที่เหมาะสมและนิยมปลูกขิงกันมากคือพื้นที่ภูเขา ในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต้ส่วนบนพื้นที่ราบจะมีการปลูกขิงไม่มาก

 
การขยายพันธุ์ขิง

การเตรียมท่อนพันธุ์ขิง
เชื้อโรคแง่งเน่าที่เกิดจากแบคทีเรีย จะติดไปกับท่อนพันธุ์ขิงทำให้เกิดโรคระบาดในแปลงปลูก ดังนั้นต้องเตรียมท่อนพันธุ์ให้ดีอย่าให้เชื้อติดไป โดยปฏิบัติดังนี้
1. เลือกท่อนพันธุ์ขิงจากแหล่งที่ไม่มีโรคระบาดมาทำพันธุ์ เป็นท่อนพันธุ์ ที่สมบูรณ์ ไม่มีร่อยรอยของการทำลายโรคและแมลง ข้อถี่ แง่งใหญ่ กลมป้อม ตาเต่ง เนื้อไม่นิ่ม ผิวเป็นมัน อายุประมาณ 10 - 12 เดือน
3. ทำการตัดแบ่งท่อนพันธุ์ขนาด 2-3 ตา ด้วย มีดที่สะอาดฆ่าเชื้อโรคแล้ว โดยแช่มีดในน้ำยาฆ่าเชื้อโรคคือ แอลกอฮอล์ 70 % (แอลกอฮอร์ล้างแผล) หรือ คลอร็อกซ์(น้ำยาฟอกผ้าขาว) หรือ น้ำยาไฮเตอร์ 10% แนะนำให้ใช้มีด 2 เล่ม ตัดหัวพันธุ์ขิงสลับกัน โดยใช้มีดเล่มแรกตัดหัวพันธุ์ขิงเสร็จกันก็เอามีดแช่น้ำยาไว้เมื่อจะตัดหัว พันธุ์ขิงต่อไปก็เอาเล่มแรกที่แช่น้ำยาไว้มาตัด ใช้มีดสลับกันตัดจะป้องกันเชื้อติดไปกับมีดตัดท่อนพันธุ์
4. แช่หัวพันธุ์ขิงที่ตัดแล้วในน้ำยาฆ่าเชื้อแบคทีเรีย คือ ยาปฏิชีวนะ เตราซัยคลิน 40 แคบซูลต่อน้ำสะอาด 20 ลิตร เป็นเวลา 20-30 นาที นำขึ้นผึ่งในที่ร่มให้แห้งน้ำยาที่ใช้แล้ว ห้ามทิ้งไว้ข้ามคืนหรือโดนแสงแดดจะเสื่อมคุณภาพดังนั้นจะต้องเตรียมน้ำยาทุก ครั้ง
5. นำหัวพันธุ์มาแช่ยากันราและแมลงอีกครั้ง เช่น เมตาแลกซิล กันโรคโคนเน่าจากเชื้อรา อัตรา 40-50 กรัม/น้ำ 20 ลิตร และยากันแมลง เช่น เพลี้ยหอย เพลี้ยแป้ง เช่น คลอร์ไพรีฟอส อัตรา 20-30 กรัม/น้ำ 20 ลิตร และผสมสารจับใบด้วย จะช่วยให้ยาติดท่อนพันธุ์ดีขึ้น

การเก็บเกี่ยวท่อนพันธุ์
ทำการ เก็บเกี่ยวท่อนพันธุ์เมื่ออายุ 10-12 เดือนหลังจากปลูก หรือสังเกตได้จากใบและลำต้นเริ่มเหี่ยวเฉา เมื่อขิงมีอายุย่างเข้าเดือนที่ 8 ในการเก็บเกี่ยวนั้นหากเป็นพื้นที่แห้งและแข็ง ให้รดน้ำที่แปลงเพื่อให้ดินอ่อนตัวก่อนจึงใช้มือดึงขึ้นมาก จากนั้นเขย่าดินออกทิ้ง ตัดรากและใบเหี่ยวออก แยกแง่งที่จะใช้สำหรับทำพันธุ์ โดยเลือกแง่งที่อวบใหญ่ปราศจากเชื้อโรค แมลง และไม่มีแผล

การเก็บรักษาท่อนพันธุ์ (Seed rhizome)
ขิงมีการพักตัว 1-3 เดือน จึงควรเก็บรักษาพันธุ์ขิงไว้ในที่เย็นและแห้ง โดยก่อนเก็บควรจุ่มสารเคมีป้องกันโรคและแมลงโดยนำหัวพันธุ์มาใส่ถุงตาข่าย ไนลอน และแช่ในน้ำยาเคมี เช่น แมนเซ็ทดี 30-40 กรัม/น้ำ20ลิตร ผสมด้วยเมตาแลกซิล 30-40 กรัม/น้ำ 20 ลิตร และคลอร์ไพริฟอส อัตรา 20-30 ml./น้ำ 20 ลิตร โดยแช่ไว้นาน 10-15 นาที ก่อนนำมาผึ่งให้แห้งแล้วเก็บไว้บนแคร่หรือชั้นในที่ร่มอากาศถ่ายเทได้สะดวก จนกว่าจะได้เวลาปลูกไม่ควรกองแม่พันธุ์ขิงไว้บนพื้นดิน เพราะจะทำให้เกิดโรคและแมลงติดมายังหัวพันธุ์ที่เก็บรักษาได้