แม้โดยพื้นฐานของครอบครัว แม้โดยพื้นฐานทางความคิด พระอาจารย์ เทสก์ เทสรังสี จะมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับ วัด กับ พระ เป็นอย่างมาก

แต่ก็ต้องยอมรับว่าความเชื่อในยุคเมื่อทศวรรษที่ 2460 เป็นความเชื่อในเรื่องผี

ความเชื่อในเรื่องผีย่อมมีสายสัมพันธ์แนบแน่นอยู่กับเรื่องเหนือธรรมชาติ เรื่องของไสยเวทอย่างแนบแน่น

รำพึงของ ด.ช.เทสก์ เรี่ยวแรง ที่ว่า

"ทำอย่างไรหนอเราถึงจะเหนียว คนฆ่าด้วยอาวุธไม่ตาย" จึงมิได้เป็นคำรำพึงอันไร้รากฐานความเป็นมาในทางความคิด

จริงอยู่ปัญหาอันดำรงอยู่ส่วนหนึ่งเป็นเพราะ "บ้านเมืองเกิดโจรขโมยลักโค กระบือ มีอันธพาลเต็มไปหมดทั่วบ้านทั่วเมือง แม้แต่เด็กขนาดอายุราว 10 ขวบและผู้หญิงก็หัดเป็นขโมยกัน เจ้าหน้าที่อ่อนแอ ชาวบ้านต้องพึ่งตัวเอง"

แต่ละบ้านต้องเลี้ยงสุนัขเป็นฝูง กลางคืนต้องผลัดเปลี่ยนกันอยู่เวร

เมื่อโค กระบือ ถูกขโมยไป เจ้าของตามไปไถ่ถอน มันจะต้องเรียกค่าไถ่เอาอย่างมันมีเอกสิทธิ์ทีเดียว

สรุปแล้วก็คือ ปัญหาทางเศรษฐกิจนำไปสู่ปัญหาทางสังคม



หนังสือ "อัตโนประวัติ" พระอาจารย์เทสก์ เทสรังสี สะท้อนให้เห็นถึงกระบวนการทางความคิดกระบวนการในการหาทางออกในขณะนั้นได้เป็นอย่างดี

ด.ช.เทสก์ เรี่ยวแรง ได้มีโอกาสอุปัฏฐากพระรูปหนึ่งที่วัดบ้านนาสีดา

ภูมิลำเนาเดิมอยู่บ้านม่วงไข่ ต.วานรนิวาส จ.สกลนคร ติดกับ อ.บึงกาฬ จ.หนองคาย แต่มาบวชและพำนักอยู่วัดบ้านนาสีดา

วันหนึ่ง พระรูปนั้นกล่าวกับ ด.ช.เทสก์ เรี่ยวแรง ว่า

"ออกพรรษาแล้วมาไปกับฉัน ที่บ้านฉันมีสารพัดทุกอย่าง ต้องการตะกรุดเอย ว่านเอย หรือสรรพเครื่องคงกระพันทุกอย่างของฉันมีพร้อม"

นี่ย่อมตรงกับใจ

ตรงกับใจที่ว่า "เราตัวนิดเดียวก็อยากดังกับเขาบ้าง แต่มิใช่อยากดังเป็นนักเลงทางขี้ขโมย มันอยากดังด้านปราบขี้ขโมย ในใจมันคิดคำนึงอยู่เสมอว่า ทำอย่างไรหนอเราจึงจะเหนียวจนคนฆ่าด้วยอาวุธไม่ตาย"

เป็นการเหนียวเพื่อจะได้มาปราบพวกขโมยอันเหมือนโรคระบาดในหมู่บ้านให้ราบ แปรความทุกข์ให้กลายเป็นความสงบสุข

เมื่อพระรูปนั้นกล่าวย่อมทำให้บังเกิดความคล้อยตาม

รายละเอียดตอนนี้ พระอาจารย์เทสก์ เทสรังสี เล่าอย่างละเอียดว่า

เราดีใจ พร้อมด้วยชายหนุ่มใหญ่ 3 คน คือ พี่ชายของเราคนหนึ่ง กับเพื่อนๆ เขาอีก 2 คน 4 ทั้งตัวเราซึ่งเป็นเด็กกว่าเขา

ออกพรรษาแล้วได้ติดตามท่านไปจนถึงบ้านเดิมของท่าน

พอไปถึงแล้ว ตาย ที่ไหนได้ กลายเป็นพระที่เท็จหลอกให้เราไปส่งท่าน ชาวบ้านแถบนั้นไม่มีใครนับถือเลย

ท่านบวชแล้วสึก บวชแล้วสึก ตั้งหลายครั้ง

ตอนหลังสุด ได้ทราบข่าวว่า สึกออกไปแล้วมีเมียแล้วสูบฝิ่นด้วยทั้งผัวทั้งเมีย

2 หนุ่มใหญ่ที่ไปด้วยเขาพยายามอ้อนวอนขอเรียน แลขอของดีต่างๆ ท่านก็พูดกลบเกลื่อนไปๆ มาๆ อ้างโน่นอ้างนี่แก้ตัวพอพ้นๆ ไป

เมื่อถามพระที่อยู่วัดนั้นจึงได้ความจริงว่า ท่านไม่มีของวิเศษอะไรเลย แต่ท่านเป็นคนช่างพูด

พวกเราอยู่ด้วยท่านราว 10 วัน จึงได้พากันลากลับด้วยความผิดหวัง

ในขณะที่อยู่ด้วยท่านนั้นท่านจะรบเร้าให้พวกเราหาปลาไหลมาให้ฉันทุกวัน ปลาไหลท่านชอบนัก ปลาอื่นท่านไม่ชอบ

พวกเราเดินทางกลับ 3 คืนจึงถึงบ้าน โดยเฉพาะตัวเราแล้วรู้สึกละอายใจมาก เพราะที่ตั้งเจตนาไว้ออกจากบ้านไปครั้งนี้จะไปแสวงหาเรียนวิชาคงกระพันเอาไว้ให้เชื่อมั่นได้ในใจว่า

เราจะไม่ยอมตายด้วยศัสตราวุธของคนอื่นแล้วจึงจะกลับบ้าน



แม้จะหลงทิศผิดทางแต่ก็เป็นบทเรียนอันสำคัญสำหรับ พระอาจารย์เทสก์ เทสรังสี

"มันเป็นเหตุให้เราหายจากความเชื่องมงายในเรื่องเครื่องรางของขลัง ตั้งแต่วันนั้นจนกระทั่งบัดนี้ ใครจะมาพูดว่าดีอย่างไร อย่างไร ในใจมันเฉยเอาเสียเลย"

เป็นบทเรียนก่อนพบ พระอาจารย์สิงห์ ขันตยาคโม เมื่อปี พ.ศ.2459