๔๐๖๕. โพสพ - แม่ มีบทนิยามว่า "เทพธิดาประจำข้าว, เจ้าแม่แห่งข้าว" ทางอินเดียถือพระศรีเทวีเป็นแม่ข้าว ทางชวาเรียกแม่ข้าวว่าพระศรี ตรงกับของอินเดีย ทำรูปเป็นเทวดาผู้หญิงทรงมงกุฎ และอาภรณ์ตามอย่างนางฟ้าชั้นเทวี หัตถ์ซ้ายถือรวงข้าว หัตถ์ขวาหงายเป็นอย่างประทานพร
แม่โพสพของไทยเราทำรูปเป็นผู้หญิงสาวชั้นสามัญ ไว้ผมประบ่ามีครอบหน้า และจอนหูประดับด้วยเครื่องถนิมพิมพาภรณ์ตามเคยในภาพเขียน แต่หน้าผ้าจีบสไบเฉียงจากขวาไปซ้าย นั่งพับเพียบแพนงเชิงอย่างไทย ๒๑/ ๑๓๖๓๗
๔๐๖๖. ไพ่ เป็นเครื่องเล่นการพนันทำด้วยกระดาษแข็ง หรือวัตถุอื่นเช่น งาช้าง หรือพลาสติก รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าหรือกลมมีไพ่ผ่อง ไพ่ตอง และไพ่ป๊อก เป็นต้น นอกจากนี้ไพ่ อาจใช้เป็นเครื่องพยากรณ์โชคชะตา หรือเล่นเกมสีต่าง ๆ ที่มิใช่การพนันได้ด้วย
ไพ่มีมาช้านานหลายพันปีมาแล้ว เชื่อว่าจีนเป็นผู้คิดไพ่ขึ้น เมื่อราวพุทธศตวรรษที่ ๑๗ ไพ่ของเปอร์เซียเริ่มมีเมื่อพุทธศตวรรษที่ ๒๑ มีไพ่ทำด้วยงาช้าง ด้านหลังเป็นภาพสีเกี่ยวกับชีวิตในราชสำนัก ไพ่ของอิตาลีเริ่มมีเมื่อพุทธศตวรรษที่ ๑๙ มีรูปคนถูกแขวนเอาหัวลง ซึ่งเป็นภาพของยุคาส์คงจะเป็นไพ่เริ่มแรกที่เล่นในยุโรป ไพ่ของฝรั่งเศสเริ่มมีในปี พ.ศ.๒๐๙๓ มีการออกแบบไพ่เป็นรูปคิงถือพัดและรูปควีนถือคฑา
ไพ่ป๊อก ที่ใช้เล่นกันทั่วไปในขณะนี้เรียกกันว่า สำหรับมาตรฐาน โดยฝรั่งเศสเป็นต้นกำเนิดมีไพ่รวมทั้งสิ้น ๕๒ ใบ แบ่งออกเป็นสี่ชุด และแบ่งออกได้เป็นสองพวก คือ พวกดำ ได้แก่ โพดำกับดอกจิก พวกแดง ได้แก่ โพแดงกับข้าวหลามตัด แต่ละชุดมี ๑๓ ใบ
การพนันที่ต้องใช้ไพ่เล่นมีหลายอย่าง เช่น ไพ่นกกระจอก ไพ่ผ่องไทย ไพ่ผ่องจีน ไพ่ซีเซ็ก ไพ่โปกเกอร์ ไพ่เผ ไพ่รัมมี และอื่น ๆ อีกมาก ๒๑/ ๑๓๖๕๑
๔๐๖๗. ไพฑูรย์ เป็นรัตนชาติ หรือแร่ชนิดหนึ่งที่ประกอบด้วย ธาตุเบริลเลียม อะลูมิเนียม และออกซิเจน มีความวาวคล้ายแก้วมีความโปร่งใสไปจนกระทั่งโปร่งแสง รอยแตกไม่เรียบและแตกคล้ายรูปโค้งเว้าก้นหอยมีสีได้หลายสี
ปรกติไพฑูรย์มีน้ำตาลอมเหลืองไปจนกระทั่งเหลืองอ่อน,เหลืองน้ำผึ้ง และชนิดที่มีสีอมเขียว ปรกติแร่ชนิดนี้ หากเจียระไนรูปโค้งหลังเต่า เมื่อถูกแสงสว่างจะเกิดปรากฎการณ์สะท้อนของแสงเป็นแนวเส้นขาว (ขาวอมฟ้า) หรือเขียวเทาเหมือนสีลายพาดผ่าน ลักษณะคล้ายตาแมว จึงเรียกกันทั่วไปอีกอย่างหนึ่งว่า เพชรตาแมว ไพฑูรย์ยังมีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า แก้วสีไม้ไผ่ ๒๑/ ๑๓๖๕๒
๔๐๖๘. ไพม้าหรือพายม้า - เรือ เป็นเรือขุดเสริมกราบ หัวงอน ท้ายงอน บางทีเรียกว่า เรือพลายม้ามีทั้งขนาดเล็ก และขนาดใหญ่ ใช้พายหรือใช้แจว ใช้บรรทุกสินค้า หรือใช้งานอื่น ๆ เป็นเรือพม่าอย่างเก่าที่ใช้กันอยู่ทั่วไปตามพื้นเมือง เป็นเรือเล็ก ๆ รูปร่างเหมือนกับเรือของเรา พม่ามาสร้างไว้ในกรุงศรีอยุธยา คนไทยเรียกเรือพม่า ภายหลังจึงเรียกชื่อไปต่าง ๆ ตามท้องถิ่นทางราชการ เรียกว่า เรือเผ้นม้า ๒๑/ ๑๓๖๕๔
๔๐๖๙. ไพร่ มีบทนิยามว่า "ชาวเมือง, พลเมืองสามัญ, คนเลว สามัญ" ในสมัยอยุธยา (พ.ศ.๑๘๙๓ - ๒๓๑๐) สังคมไทยแบ่งออกเป็นหลายชั้น นับตั้งแต่พระมหากษัตริย์ลงมาก็คือ เจ้านาย ขุนนาง ราษฎรและทาส ในรัชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ (พ.ศ.๑๙๙๑ - ๒๐๓๑) ได้โปรดเกล้า ฯ ให้แบ่งหน้าที่ราชการออกเป็นฝ่ายทหาร และพลเรือน ฝ่ายทหารมีสมุหกลาโหมเป็นหัวหน้า ฝ่ายพลเรือนมีสมุหนายกเป็นหัวหน้า
ต่อมาในรัชสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่สองได้โปรดเกล้า ฯ ให้ทำสารบัญชี ทำการพิธี การทำตำราพิชัยสงคราม เฉพาะการทำสารบัญชีนั้นได้โปรดเกล้า ฯ ให้ตั้งกรมสรัสวดีขึ้น เรียกกันทั่วไปว่า สัสดี มีหน้าที่เป็นเจ้าพนักงาน ทำทะเบียน พลเมือง มีสาขาตั้งอยู่ตามหัวเมืองทุกแห่ง
ในการทำทะเบียนพลเมือง มีความมุ่งหมายที่จะจัดคนเข้ารับราชการทั้งฝ่ายทหาร และพลเรือน แบ่งออกเป็นสามประเภท คือ
๑. ไพร่สม ได้แก่ ชายฉกรรจ์ที่มีอายุ ๑๘ ปี และมีหน้าที่รับราชการจนถึงอายุ ๖๐ ปี หรือมีเหตุรับราชการสามคน จึงพ้นหน้าที่รับราชการ, ไพร่สมต้องฝึกหัดราชการจนถึงอายุ ๒๐ ปี เมื่อมีอายุครบ ๒๐ ปี ก็เปลี่ยนไปเป็นไพร่หลวง
๒. ไพร่หลวง เป็นพลเมืองส่วนใหญ่ของกรุงศรีอยุธยา ไพร่หลวงรับราชการต่อไปจนถึงเวลาปลดออกจากราชการ และผลัดเปลี่ยนเข้าเวรรับราชการ โดยให้แรงงานแก่ทางราชการ
๓. ไพร่ส่วย ได้แก่ พวกที่ประสบความยากลำบากในการเดินทาง เพราะตั้งภูมิลำเนาอยู่ห่างไกลจากสถานที่รับราชการ จึงต้องจัดหาสิ่งของ ที่ต้องการใช้ในราชการ ส่งมาทดแทนแก่ทางราชการ เมื่อมีศึกสงครามมาประชิดบ้านเมือง มีการระดมไพร่เข้ารับราชการพวกไพร่ส่วย จะต้องปฏิบัติตามคำสั่งระดมพล เข้าประจำการในกองทัพอย่างพรักพร้อม
ในสมัยธนบุรี (พ.ศ.๒๓๑๐ - ๒๓๒๕) สมเด็จพระเจ้าตากสิน ฯ ได้สร้างความเป็นปึกแผ่นมั่นคงให้แก่บ้านเมืองได้โปรดเกล้า ฯ ให้ตราพระราชกำหนด เมื่อปี พ.ศ.๒๓๑๗ ให้เริ่มมีการสักเลขหมายหมู่ของไพร่ไว้ที่ข้อมือว่า สังกัดนายกรมไหนและเมืองใด ควรสังเกตว่าไพร่มีคำเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า เลก หรือ เลข หมายถึงเลขหมายหมู่ที่พวกไพร่สังกัดอยู่
ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น สถาบันไพร่ยังมีความจำเป็นสำหรับการป้องกัน และพัฒนาราชอาณาจักรไทย แต่ได้มีการผ่อนปรนให้ทำงานลดน้อยลง โดยในรัชกาลที่หนึ่งไพร่หลวงเข้ารับราชการเพียงปีละสี่เดือน ต่อมาในรัชกาลที่สองเหลือปีละสามเดือน ฝ่ายขุนนางซึ่งบังคับบัญชาไพร่ ก็ให้ความคุ้มครองแก่ไพร่ของตนในด้านต่าง ๆ เช่น ในการพิจารณาคดีไพร่ที่ต้องโทษขุนนางที่มีตำแหน่งสำคัญ ๆ บางคนออกหนังสือประทับตรา ยกเว้นภาษีบางอย่างให้แก่ไพร่ของตนเป็นต้น ไพร่ที่มีศักดินาตั้งแต่ ๑๐ - ๒๕ ไร่ และได้รับความอุปถัมภ์แก่ไพร่ และครอบครัว คนชรา ผู้หญิงและเด็กก็จัดอยู่ในประเภทบริวารของไพร่
ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น มีการทำศึกกับพม่า ญวน ลาว เขมร ตลอดไปจนถึงมลายู ในแต่ละครั้งมีการกวาดต้อนผู้คนเข้ามาเป็นเชลยจำนวนมาก โดยได้กวาดต้อนมาจากหัวเมืองชายแดน และทางราชการได้แจกจ่ายบุคคลเหล่านั้นให้เป็นไพร่ ซึ่งแบ่งออกเป็นประเภท ๆ ดังต่อไปนี้
๑. ไพร่เชลยศึก พระมหากษัตริย์พระราชทานให้แก่เจ้านาย แม่ทัพนายกองที่มีความดีความชอบในราชการสงคราม ส่วนที่เหลือให้เป็นไพร่หลวงสังกัดกรมกองต่าง ๆ
๒. ไพร่เกลี้ยกล่อม ในการสงครามกับญวนในรัชกาลที่สามได้เกลี้ยกล่อมชาวลาวและชาวเขมรเข้ามาอยู่ในพระราชอาณาเขต มีฐานะเป็นไพร่เกลี้ยกล่อม
๓. ไพร่สวามิภักดิ์ เป็นพวกที่อพยพครอบครัวเข้ามาพึ่งพระบรมโพธิสมภาร
ในปี พ.ศ.๒๔๑๑ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า ฯ ขึ้นครองราชย์ได้โปรดเกล้า ฯ ให้แผ้วถางเลิกระบบไพร่เริ่มตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๔๒๕ โดยมีการตรา พ.ร.บ.หลายฉบับมีลักษณะเป็นทหาร "สมัคร" เสียก่อน โปรดเกล้า ฯ ให้รับไพร่หลวง และบุตรในหมู่ใดกระทรวงใดเข้ามาเป็นทหารในกรมทหารม้า เมื่อรับราชการครบห้าปีก็พ้นจากประจำการ ปรากฎว่ามีผู้สมัครเป็นทหารกันมาก ต่อมาในปี พ.ศ.๒๔๔๒ ทางราชการได้จัดให้มีการสำรวจสำมะโนครัวไพร่ขึ้น เมื่อไพร่ผู้ใดจะโอนไปอยู่กับผู้ใดจะโอนสำมะโนครัวไปด้วย ผู้ที่รับผิดชอบควบคุมสำมะโนครัว คือ นายอำเภอ และกำนันในแต่ละท้องที่
ในปี พ.ศ.๒๔๔๘ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า ฯ ได้โปรดเกล้าให้ตรา พ.ร.บ.ลักษณะเกณฑ์ทหาร ร.ศ.๑๒๔ เป็นการเปลี่ยนแปลงระบบทหาร จากการสมัครมาเป็นเกณฑ์ โดยกำหนดให้ไพร่ที่มีอายุ ๑๘ - ๒๐ ปี ต้องเข้ามารับการคัดเลือกเป็นทหารทุกคนในแต่ละปี ผู้ที่ได้รับการคัดเลือก จะต้องเข้ามารับราชการทหาร ในกองประจำการเป็นเวลาสองปี จึงเป็นกองหนุน แล้วไม่ต้องเสียเงินค่าราชการใด ๆ อีกต่อไปจนตลอดชีวิต ส่วนคนที่ไม่ได้รับการคัดเลือกจะเสียเงินให้ราชการแทน หรือรอไว้สำหรับการคัดเลือกในปีต่อไปก็ได้ ๒๑/ ๑๓๖๕๕
๔๐๗๐. ไพรบึง อำเภอ ขึ้น จ.ศรีสะเกษ ภูมิประเทศส่วนมาเป็นที่ราบเป็นทุ่งนา และป่าละเมาะ พื้นที่เป็นดินปนทราย
อ.ไพรบึง แรกตั้งเป็นกิ่งอำเภอ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๑๒ ขึ้น อ.ขุขันธ์ ยกฐานะเป็นอำเภอ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๑๘ ๒๑/ ๑๓๖๖๑
๔๐๗๑. ไพล เป็นพืชล้มลุกที่มีลำต้นสะสมอาหารใต้ดินเป็นเหง้าใหญ่ เนื้อเหง้าที่เหลืองเข้ม กลิ่นหอมฉุน รสร้อนซ่า ลำต้นส่วนที่อยู่เหนือพื้นดินสูง ๓๐ - ๑๕๐ ซม. รอบลำต้นมีใบออกเรียงสลับกันไม่มีก้านใบ มีเป็นกาบแบนเรียบ ตัวใบรูปเรียว ออกดอกเป็นช่อมีก้านช่อดอกยาว ๑๘ - ๓๐ ซม. ชูออกมาจากเหง้าดอก ออกเรียงซ้อนกันเป็นรูปคล้ายกระสวย หรือรูปไข่เจียว ตัวดอกสีครีมหรือเหลืองซีด
มีการนำเหง้าไพลมาใช้ในทางการแพทย์แผนโบราณของประเทศต่าง ๆ ใช้แก้ปวดท้อง แก้บวม และขับพยาธิในเด็ก แก้พิษ หนองฝี แก้ไข้ แก้จุกเสียด ปวดท้องและท้องเสีย แก้เคล็ดยอก ฟอกช้ำ ปวดเมื่อย แก้เหน็บชา ขับระดู ขับน้ำคาวปลา ให้มดลูกเข้าอู่เร็วขึ้น ลดอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ แก้หืด
มีการศึกษาเกี่ยวกับการออกฤทธิ์ของไพลต่อระบบต่าง ๆ ในร่างกายสัตว์ทดลอง พบว่ามีผลต่อการลดจังหวะการเต้น และการหดของหัวใจ มีฤทธิ์คล้ายเป็นยาชาเฉพาะที่ และมีฤทธิ์ในการคลายตัวของกล้ามเนื้อเรียบ ๒๑/ ๑๓๖๖๒
๔๐๗๒. ไพลิน เป็นพลอยแซปไฟร์ที่มีสีน้ำเงินจัด มีเหลือบกำมะหยี่ที่สวยงามนับเป็นเลิศ พบมากที่บ่อไพลินในประเทศเขมร
พลอยไพลินเป็นแร่ชนิดหนึ่งในตระกูลคอรันดัม, พลอยสีน้ำเงินของไทยที่พบมักจะเป็นรูปหกเหลี่ยม ปลายเรียวทั้งด้านบนและด้านล่าง
ไพลินมีความแข็ง ๙ ตามสเกลความแข็งเปรียบเทียบมาตรฐานของโมห์นับว่าแข็งเป็นลำดับสองรองจากเพชร และสูงกว่าควอตซ์ ๒๑/ ๑๓๖๖๓
๔๐๗๓. ไพศาลี อำเภอขึ้น จ.นครสวรรค์ ภูมิประเทศเป็นที่ราบสูงมีป่าไม้ และภูเขาอยู่ทั่วไป
อ.ไพศาลีแรกตั้งเป็นกิ่งอำเภอ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๐๕ ขึ้น อ.ท่าตะโก ยกฐานะเป็นอำเภอ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๐๘ ๒๑/ ๑๓๖๗๒
ฟ
๔๐๗๔. ฟ.พยัญชนะตัวที่ ๓๑ ของพยัญชนะไทย เป็นพวกอักษรต่ำ ใช้เป็นตัวสะกดในแม่กบในคำที่มาจากภาษาต่างประเทศ
อักษร ฟ ออกเสียงโดยใช้ฟันบนกดลงที่ริมฝีปากล่าง เป็นเสียงเสียดแทรกและเสียงไม่ก้อง ๒๑/ ๑๓๖๗๒
๔๐๗๕. ฟลูออรีน เป็นธาตุลำดับที่ ๙ ในธรรมชาติไม่มีปรากฎอยู่ในภาวะอิสระ เนื่องจากธาตุนี้มีความว่องไวมากที่สุดในการทำปฏิกิริยาเคมี ดังนั้นจึงมีปรากฎอยู่ แต่ในภาวะรวมตัวกับธาตุอื่นเป็นสารประกอบอยู่ในแร่ต่างๆ
ธาตุฟลูออรีนมีสถานะเป็นแกสที่อุณหภูมิ และความดันปรกติมีสีเหลืองซีด กลิ่นฉุนจัดกัดเหยื่อจมูก เป็นแกสพิษอย่างแรง ธาตุฟลูออรีนสามารถทำปฎิกิริยากับสารประกอบอนินทรีย์ และสารประกอบอินทรีย์ได้เกือบทุกชนิด ผงละเอียดของโลหะคาร์บอน แก้ว เซรามิค และแม้แต่ฝอยละอองน้ำ ก็ลุกไหม้ในแกสฟลูออรีนให้เปลวไฟ สว่างจ้าได้ ธาตุฟลูออรีนเป็นตัวออกซิไดส์ที่แรงมากยิ่งกว่าธาตุอื่น ๆ ทั้งหมด
ธาตุฟลูออรีนและสารประกอบของธาตุนี้มีประโยชน์มากมาย ร่างกายมนุษย์ต้องการฟลูออรีนปริมาณน้อย ๆ ที่เหมาะสมเพื่อความแข็งแรง และความสมบูรณ์ของฟันและกระดูก ๒๑/ ๑๓๖๗๔
๔๐๗๖. ฟองน้ำ - สัตว์ เป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังที่อาศัยอยู่ในน้ำทั้งในน้ำจืดและน้ำเค็ม โดยเกาะติดอยู่กับวัตถุ เช่น รากไม้ ก้อนหิน หรือติดอยู่กับพื้น ฟองน้ำน้ำจืดมักมีลักษณะเป็นก้อนกลมสีน้ำตาล พบในหนองบึง และชายฝั่งแม่น้ำ ฟองน้ำที่อยู่ในทะเลมีสี และรูปร่างเป็นหลายแบบ ฟองน้ำมีขนาดแตกต่างกันไป ตามแต่ชนิดตั้งแต่ขนาด ๑ - ๓ มม. จนถึงขนาดใหญ่มาก
ฟองน้ำเป็นสัตว์หลายเซลล์ชั้นต่ำสุด ที่เซลล์เริ่มประกอบกันเป็นเนื้อเยื่อ ระบบต่าง ๆ ยังไม่เจริญ ไม่มีปาก ไม่มีทางเดินอาหาร ไม่มีระบบประสาท มีช่องว่างเป็นโพรงอยู่กลางลำตัว ฟองน้ำกินพืช และสัตว์ขนาดเล็ก รวมทั้งสารอินทรีย์ขนาดเล็กอื่น ๆ ที่ลอยอยู่ในน้ำ และดูดเซลล์ที่มีแส้ดักไว้ อาหารบางประเภทจะซึมผ่านเข้าผนังเซลล์ของฟองน้ำโดยตรง บางประเภทก็ถูกนำไปย่อยภายในเซลล์ อาหารที่เหลือใช้ก็จะถูกสะสมไว้ ฟองน้ำมีการแพร่พันุ์เป็นสองแบบ คือ การสร้างเซลล์สืบพันธุ์และการแตกหน่อ ๒๑/ ๑๓๖๘๐
๔๐๗๗. ฟลอร์เรนไนติงเกล (ดูไนติงเกล - ลำดับที่ ๒๙๘๐) ๒๑/ ๑๓๖๘๔
๔๐๗๘. ฟอลคอน เป็นชาวกรีกเกิดเมื่อราวปี พ.ศ.๒๑๙๐ มีนามสกุลว่า เยรากี แปลว่า เหยี่ยว นกเขา เขาได้เดินทางไปอยู่ที่กรุงลอนดอนประเทศอังกฤษ เมื่ออายุได้ ๑๐ ปี ต่อมาในปี พ.ศ.๒๑๑๒ เขาได้เป็นเด็กประจำเรือโฮปเวลล์ ซึ่งเดินทางมาค้าขายทางประเทศต่าง ๆ ในทวีปเอเซีย และต่อมาได้เปลี่ยนไปรับจ้างเป็นลูกเรือ ของบริษัทอินเดียตะวันออกของอังกฤษ และได้มาประจำสถานีการค้าของบริษัทที่กรุงศรีอยุธยา
เมื่อราวปี พ.ศ.๒๒๒๒ เจ้าหน้าที่อาวุโสของบริษัทอินเดียตะวันออกได้นำเขาไปฝากกับเจ้าพระยาโกษาธิบดี (ขุนเหล็ก) เพื่อทำหน้าที่ล่าม และได้เข้ารับราชการในตำแหน่งสมุหบัญชีในกรมพระคลังสินค้า ได้แสดงความสามารถในด้านต่าง ๆ เป็นที่ประจักษ์ จึงได้รับแต่งตั้งเป็นหลวงวิชาเยนทร์ มีตำแหน่งในกรมพระคลังสินค้า ต่อมาได้เลื่อนขึ้นเป็นพระยาวิชาเยนทร์ และพระยาวิชาเยนทร์ได้แสดงบทบาทสำคัญในการส่งเสริมพระราชไมตรีกับพระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔ และการค้าขายกับบริษัทอินเดียตะวันออกของฝรั่งเศส
เมื่อวิชาเยนทร์ได้เป็นหัวหน้าในราชการต่างประเทศ ก็ตั้งใจพยายามที่จะให้บังเกิดประโยชน์แก่เมืองไทยด้วย คิดจะให้ไทยเป็นสัมพันธมิตรกับฝรั่งเศส กีดกันมิให้ฮอลันดาและอังกฤษคิดรายได้ และคิดจะบำรุงการค้าขายของไทยให้เจริญโภคทรัพย์เป็นกำลังของบ้านเมือง สมเด็จพระนารายณ์ ฯ ทรงเห็นชอบกับฟอลคอน จึงโปรด ฯ ให้ส่งคณะทูตไทยไปเจริญทางพระราชไมตรีกับพระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔
เมื่อสมเด็จพระนารายณ์ประชวร พระเพทราชาได้ยึดอำนาจการปกครองที่กรุงศรีอยุธยา พระเพทราชาไม่ชอบเจ้าพระยาวิชาเยนทร์ ที่ได้เปลี่ยนไปเข้ารีดนับถือศาสนาคริสตัง และเกื้อกูลบาทหลวงฝรั่งเศสในการเผยแพร่ศาสนานี้ ตลอดจนใกล้ชิดกับกองทหารฝรั่งเศสของนายพลเดส์ ฟาร์ช ซึ่งอาจจะเป็นภัยแก่บ้านมืองในเวลาต่อไป
ในปี พ.ศ.๑๒๓๑ สมเด็จพระนารายณ์ประชวร และประทับอยู่ ณ พระราชวังเมืองลพบุรี ทรงชุบเลี้ยงเจ้าราชนิกุล ซึ่งทรงแต่งตั้งเป็นพระปีย์ ทรงเมตตาเหมือนพระราชบุตรบุตรธรรม เจ้าพระยาวิชาเยนทร์เข้าใจว่า เมื่อถึงเวลามอบเวนราชสมบัติ คงพระยศให้แก่พระปีย์ จึงได้คบคิดกับบาทหลวง พยายามเกลี้ยกล่อมให้พระปีย์เลื่อมใสในศาสนาคริสตัง และกลายเป็นผู้นิยมฝรั่งเศส
พระเพทราชาและหลวงสรศักดิ์เห็นสมเด็จพระนารายณ์ทรงมีพระอาการหนัก จึงล่อให้พระปีย์ และเจ้าพระยาวิชาเยนทร์ เข้าไปในพระราชวัง แล้วกล่าวหาว่าคบคิดกันเป็นกบฎชิงราชสมบัติแล้วประหารชีวิตทั้งสองคน ๒๑/ ๑๓๖๘๔
๔๐๗๙. ฟอสฟอรัส เป็นธาตุลำดับที่ ๑๕ นักรสายนเวท ชาวเยอรมันเป็นผู้ค้นพบ เมื่อปี พ.ศ.๒๒๑๒
ในธรรมชาติธาตุฟอสฟอรัสไม่มีปรากฎอยู่ในภาวะอิสระ เนื่องจากมีความว่องไวมากในการทำปฏิกิริยาเคมี ดังนั้นจึงปรากฏอยู่แต่ในภาวะรวมตัวกับธาตุอื่น เป็นสารประกอบ และพบกระจัดกระจายอยู่ทั่วไปในเปลือกโลก จัดว่ามีอยู่มากในเปลือกโลกเป็นอันดับที่ ๑๒ มีปรากฏอยู่ในลักษณะเป็นสารประกอบฟอสเฟตในแร่ธาตุต่าง ๆ เกือบ ๒๐๐ ชนิด
ฟอสฟอรัสเป็นอโลหะมีประมาณสิบอัญรูป ที่สำคัญมีสามอัญรูป คือ
ฟอสฟอรัสขาว ฟอสฟอรัสแดงและฟอสฟอรัสดำ
ธาตุฟอสฟอรัส และสารประกอบของธาตุนี้ มีประโยชน์อย่างมากมาย กล่าวคือ เมื่อทำฟอสฟอรัสให้เป็นสารประกอบซัลไฟด์ คลอไรด์ และออกไซด์ แล้ว ก็สามารถนำไปใช้ในงานสังเคราะห์เคมีภัณฑ์ ได้มากมาย ซึ่งมีทั้งเคมีภัณฑ์ อินทรีย์ และอนินทรีย์ นอกจากนี้ยังใช้ฟอสฟอรัสในกิจการทหารคือ ใช้ทำระเบิดเพลิง หมอกควัน ควันสัญญาณ ใช้ในอุตสาหกรรมผลิตโลหะเจือ ใช้ทำสารประกอบที่ใช้เป็นยารักษาโรค
ในมนุษย์และสัตว์ ของเหลวภายในเซลล์ของเนื้อเยื่อ จะต้องมีธาตุฟอสฟอรัส ปรากฎอยู่ด้วยในลักษณะที่เป็น ฟอสเฟตไอออน
สำหรับสารประกอบฟอสเฟต นอกจากจะใช้ทำปุ๋ยแล้ว ยังใช้สารบางสารไปขจัดคราบกระด้างของน้ำ เพื่อใช้กับหม้อน้ำเครื่องจักรได้ด้วย ๒๑/ ๑๓๖๙๒
๔๐๘๐. ฟัก เป็นพืชล้มลุกฤดูเดียว ในภาคกลางเรียกฟักขาว ฟักเขียว ฟักจีน หรือแฟง พันธุ์ไม้นี้อยในวงศ์เดียวกับตำลึง ฟักทอง และฟักขาว เป็นไม้เลื้อยเถาอ่อน ลำเถาทอดยาวไปได้ไกลมาก มีมือจับเป็นเส้นยาว ปลายแยกเป็นสองแฉก หรือสามแฉกอยู่ตรงข้อในตำแหน่งตรงข้ามกับใบ ลำเถาค่อนข้างกลมหนามีร่องลึก ตามความยาวมีขนแข็ง ๆ สีขาวจำนวนมากปกคลุมทั่วไป ในเดียวรูปไข่ค่อนข้างกว้าง ดอกเดียวแยกเพศ ออกตรงซอกใบ กลีบดอกสีเหลือง ผลกลมยาวคล้ายรูปทรงกระบอก เปลือกหนา ยาว ๓๐ - ๔๐ ซม. เส้นผ่าศูนย์กลาง ๑๕ - ๒๐ ซม. เมล็ดแบนสีขาว
ฟักเป็นพืชผักที่รู้จักกันมานานมาก ผลใชประกอบอาหารได้ทั้งคาวหวาน ใบและยอดใช้ต้มบริโภคเป็นผัก ผลใช้เป็นยาขับปัสสาวะ ขับน้ำเหลืองเสีย และเส้นเลือด ใบใช้เป็นยาพอก รากใช้รักษาโรคหนองใน ๒๑/ ๑๓๗๐๐
๔๐๘๑. ฟัน ฟันของมนุษย์มีสองชุด ชุดแรกเรียกฟันน้ำนม เริ่มมีตั้งแต่อายุหกเดือนขึ้นไป เริ่มหลุดเมื่อมีฟันแท้ออกมาตั้งแต่อายุ ๗ - ๑๒ ขวบ ฟันแท้จะขึ้นครบต่อเมื่อมีกรามซี่ที่สาม หรือซี่สุดท้ายงอกขึ้นมาเมื่ออายุ ๑๘ - ๒๑ ปี
ฟันแต่ละซี่แบ่งออกได้เป็นสามส่วน คือ ตัวฟัน คอฟัน และรากฟัน ตัวฟัน คือ ส่วนของฟันที่งอกขึ้นมาปรากฏอยู่ในช่องปาก รากฟัน คือ ส่วนของฟันที่ฝั่งอยู่ในเบ้ารากฟันของกระดูกขากรรไกรทั้งบนและล่าง ส่วนที่ต่อระหว่างรากฟันกับตัวฟันคือ คอฟัน ซึ่งเป็นส่วนของฟันที่มีเหงือกมาสัมผัสอยู่
ฟันแต่ละซี่ประกอบขึ้นด้วยเนื้อเยื่อ รวมสี่ชนิด มีทั้งชนิดแข็งและชนิดอ่อน ชนิดแข็งที่อยู่ชั้นนอกของตัวฟันเรียกว่า เคลือบฟัน มีสีขาวปนเหลือง และเป็นมันที่รากฟัน ก็มีเคลือบรากไม่แข็งแรงเหมือนเคลือบฟัน ส่วนเนื้อฟันคือ เนื้อเยื่อที่ประกอบกันขึ้นเป็นตัวฟันทั้งซี่ ส่วนเนื้อเยื่อชนิดอ่อนเรียกว่า พัลป์หรือที่เรียกกันทั่วไปว่า ประสาทฟัน บรรจุอยู่ในโพรงพัลป์ และคลองรากฟัน ประกอบด้วยเนื้อเยื่อยึดต่อเส้นประสาท เส้นโลหิตและระบบน้ำเหลือง มีช่องทางติดต่อกับภายนอก ทางรูเปิดเล็ก ๆ ที่ปลายรากฟัน
มนุษย์มีฟันน้ำนม ๒๐ ซี่ ฟันแท้ ๓๒ ซี่ ชุดฟันน้ำนมในขากรรไกรแต่ละอันจะมีฟันตัดสี่ซี่ ฟันเขี้ยวสองซี่และฟันกรามสี่ซี่ ชุดฟันแท้มีฟันตัดสี่ซี่ ฟันเขี้ยวสองซี่ ฟันกรามน้อยสี่ซี่และฟันกรามหกซี่ ๒๑/ ๑๖๗๐๒
๔๐๘๒. ฟันม้า เป็นคำที่ใช้เรียกแร่แฟลด์สปาร์ที่มีสีขาวหรือสีไข่ไก่ เนื้อขุ่น ลักษณะผลึกเป็นแท่งสั้น ๆ เป็นแร่ประกอบหินสำคัญของหินอัคนี โดยเฉพาะพวกหินแกรนิต ลักษณะเป็นแท่งสั้น ๆ ดูคล้ายฟันม้าจึงเรียกกันว่า หินฟันม้า (ดูเฟลด์สปาร์ - ลำดับที่ ๔๐๖๙ ประกอบด้วย) ๒๑/ ๑๓๗๐๙
