|
 |
สารานุกรมไทยฉบับย่อ/113
๔๐๓๒. เพลี้ย ๒ - แมลง เป็นแมลงที่มีปากชนิดเจาะดูด หรือเขี่ยดูดและทำลายพืช โดยวิธีดูดกินน้ำเลี้ยง ทำให้พืชมีอาการต่าง ๆ กัน
เพลี้ย แบ่งออกได้เป็นหลายประเภท เรียกชื่อตามรูปร่างลักษณะของลำตัว ที่เห็นว่าคล้ายสิ่งใดก็เรียกตามนั้น หรือเรียกตามนิสัยของเพลี้ย และเรียกตามลักษณะอาการของพืชที่แสดงออก ๒๑/ ๑๓๕๒๖
๔๐๓๓. เพี้ย - ปลา เป็นปลาน้ำจืด ที่มีขนาดใหญ่ชนิดหนึ่ง ชอบอยู่ในน้ำนิ่ง ในแหล่งน้ำที่มีทางติดต่อกับแม่น้ำ นับเป็นปลาที่ชุกชุมมากชนิดหนึ่ง มีอีกชื่อหนึ่งว่า ปลากา จัดอยู่ในวงศ์เดียวกับปลาตะเพียน เป็นปลาประเภทกินพืชขนาดเล็ก คนนิยมบริโภคเพราะมีรสชาดดี นับเป็นปลาที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจชนิดหนึ่ง มีขนาดโตเคยจับได้ยาวถึง ๖๐ ซม. ลูกปลามีผู้นำไปเลี้ยงเป็นปลาตู้สวยงาม มีชื่อทางการค้าว่า ฉลามดำ ๒๑/ ๑๓๕๓๔
๔๐๓๔. เพื่อน - นาง เป็นชื่อตัวละคร ตัวนางในเรื่อง พระลอ เป็นธิดาองค์หนึ่งในจำนวนสององค์ ของท้าวพิชัยพิษณุกร แห่งเมืองสอง ธิดาอีกองค์หนึ่งเป็นน้องชื่อ นางแพง มีพี่เลี้ยงชื่อ นางรื่น และนางรวย เมื่อเจริญวัยได้ยินข่าวเล่าลือถึงความงามของพระลอ ผู้ครองเมืองสรวง ทั้งพี่น้องสองนางก็พากันหลงไหลใฝ่ฝัน สองนางพี่เลี้ยงจึงคิดหาอุบายไปเสาะแสวงหาหมอทำเสน่ห์ ในที่สุดได้ไปพบปู่เจ้าสมิงพรายช่วยทำเสน่ห์ ให้พระลอลุ่มหลงนาง พระลอได้เดินทางมายังเมืองสอง แต่ย่าเลี้ยงของสองนางพี่น้อง มีความอาฆาตในพระลอ เนื่องจากพระลอได้ฆ่าสามีของนางตาย ในสงครามยุทธหัตถี นางจึงออกอุบายประหารหลานสาวทั้งสอง พระลอ และพี่เลี่ยงอีกสี่คน ท้าวพิชัยพิษณุกร รู้ข่าวก็สายเกินไป จึงให้ทำพิธีศพอย่างสมเกียรติ รวมทั้งแจ้งข่าวไปยังเมืองสรวง
เมื่อทั้งสองเมืองต้องเสียเจ้านายของตนไป จึงกลับเป็นไมตรีกันได้ ๒๑/ ๑๓๕๓๖
๔๐๓๕. แพง - นาง เป็นชื่อตัวละครตัวหนึ่งในเรื่องพระลอ นางแพงเป็นน้องสาวของนางเพื่อน ทั้งสองนางมีรูปโฉมเหมือนกัน มีความรู้สึกนึกคิดเช่นเดียวกันยิ่งกว่าฝาแฝด นางแพงตกเป็นภริยาของพระลอเช่นเดียวกับพี่สาว และถึงแก่ความตายพร้อมกัน ๒๑/ ๑๓๕๓๗
๔๐๓๖. แพงพวย เป็นพืชลอยน้ำ ลำต้นอวบ ลำต้นที่ลอยอยู่บนผิวน้ำอาจถึง ๔ เมตร ส่วนลำต้นที่ตั้งตรงพ้นผิวน้ำ อาจสูงถึง ๖๐ ซม. มีรากออกตามข้อและมีรากพิเศษสีขาว คล้ายสำลี รูปแหลมเป็นทุ่น ช่วยพยุงให้ลอยน้ำได้ ปรกติลำต้นเกลี้ยง ใบเป็นใบเดี่ยวคล้ายแพงพวยฝรั่ง แต่เรียงสลับกันเป็นรูปขอบขนานกว้างแถมรูปรี ดอกออกเดี่ยว ๆ ที่โคนก้านใบ ค่อนไปทางยอด ดอกสีขาวนวล โคนกลีบดอกสีเหลือง ผลรูปยาว สีน้ำตาลอ่อน
แพงพวย ใช้เป็นผักจิ้ม และยาสมุนไพร ขึ้นในคูคลอง หนอง บึง และที่ลุ่มทั่วไป ๒๑/ ๑๓๕๓๗
๔๐๓๗. แพงพวยฝรั่ง เป็นพืชล้มลุกโคนต้นค่อนข้างแข็ง สูง ๓๐ - ๙๐ ซม. ลำต้นสีเขียวอ่อน มีน้ำยางสีขาว ใบเดี่ยว เรียงเป็นคู่ตรงกันข้าม รูปไข่กลับแกมรูปขอบขนาน ดอกออกเดี่ยว ๆ ตามง่ามใบ กลิ่นเหม็นเขียว กลีบดอกมีหลายสี เช่น ขาว ชมพู ม่วง ม่วงเข้ม ผลเป็นฝักคู่ ทรงกระบอก ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด
พืชชนิดนี้ เป็นไม้ประด้บทั่ว ๆ ไป ทนต่อการเปลี่ยนแปลงของดิน น้ำ อากาศ ได้มีการนำพันธุ์ต้นเตี้ยมาปลูกเพื่อใช้ทำยา กล่าวกันว่ามีสรรพคุณหลายอย่าง ทั้งต้นแก้โรคเบาหวาน ลดความดันโลหิต ขับระดู ใบบำรุงหัวใจ เป็นยาถ่ายสำหรับคนที่ท้องผูกเรื้อรัง ช่วยย่อย แก้โรคมะเร็งในเม็ดเลือดของเด็ก รากแก้บิด ขับระดู ขับพยาธิ และทำให้แท้งได้ ๒๑/ ๑๓๕๓๘
๔๐๓๘. แพทย์ ตาม พ.ร.บ.ควบคุมการประกอบโรคศิลปะ พ.ศ.๒๔๗๙ แบ่งผู้ทำการรักษาโรคออกเป็นแพทย์แผนปัจจุบัน ผู้ได้ผ่านการศึกษาที่มีหลักสูตร ซึ่งประกอบด้วยวิทยาศาสตร์เป็นพื้นฐาน กับแพทย์แผนโบราณซึ่งเล่าเรียนโดยวิธีสืบทอดกันมา และไม่มีวิทยาศาสตร์เป็นองค์ประกอบ
แพทย์ทุกคนไม่ว่าจะเป็นแผนปัจจุบัน หรือแผนเดิม ย่อมมีอุดมคติตรงกันในอันที่จะช่วยเหลือผู้ป่วยไข้ ให้พ้นจากความทุกข์ทรมาน หน้าที่ของแพทย์อาจสรุปลงเป็นคำขวัญสั้น ๆ ว่า "แพทย์ดีนั้นไซร้ ช่วยให้รอดตาย แก้เจ็บปวดหาย ผ่อนคลายความกลัว"
โดยที่แพทย์ย่อมมีทั้งที่ดีจริง และดีไม่จริง เช่นเดียวกับบุคคลในอาชีพอื่น ๆ ทางการจึงมีบทบัญญัติว่าด้วยมารยาท กำชับไว้อีกชั้นหนึ่ง มีข้อห้ามเป็นรายย่อยลงไปอีก เช่น ห้ามโฆษณาตนเอง ทั้งโดยทางตรงและทางอ้อม ห้ามชักชวนคนไข้มารักษากับตัว ห้ามรับรองความเจ็บป่วยที่ไม่เป็นจริง ห้ามรับรองยาตำรับที่ไม่เปิดเผย ห้ามปฎิเสธการช่วยเหลือคนไข้ ที่อยู่ในระยะอันตราย และห้ามเปิดเผยความลับของคนไข้
ในประเทศอื่น บางประเทศยังมีการควบคุมอัตราค่าธรรมเนียมการรักษาโรคอีกด้วย แต่เมืองไทยยังไม่มี ๒๑/ ๑๓๕๓๘
๔๐๓๙. แพร - ผ้า เป็นชื่อผ้าชนิดหนึ่ง ที่ทอจากใยไหม มีความละเอียดอ่อนกว่าผ้าไหมธรรมดา จึงมีลักษณะเด่นตรงที่มีความเงางาม และความอ่อนนุ่มเป็นพิเศษ ถือเป็นผ้าชั้นสูงที่มีราคาแพง กษัตริย์สมัยก่อนนิยมใช้เป็นของกำนัลต่อกัน ผ้าแพรชั้นสูงมักจะทอเป็นลวดลายที่วิจิตรพิสดาร เมื่อย้อมแล้ว ส่วนที่เป็นลวดลายจะสะท้อนแสง และดูเป็นเงางามผิดกับส่วนที่เป็นพื้น
ผ้าแพรมีชื่อเรียกต่าง ๆ กันตามลวดลายที่ปรากฎบนผ้า เช่น แพรริ้วมะลิเลื้อย แพรก้านแย่ง แพรริ้วขอ แพรดอกถี่ แพรดอกสะเทิ้น แพรดอกลาย แพรอริยา แพรมังกร ผ้าแพรมีเนื้อดีและต่างกัน ขึ้นอยู่กับขนาดของเส้นด้าย คุณภาพของใยไหม และความละเอียดของลายทอ
ประวัติการใช้ผ้าแพรในประเทศไทย สืบย้อนหลังไปได้ถึงสมัยอาณาจักรลานนาไทย ในสมัยนั้นผ้าแพรล้วนส่งมาจากประเทศจีน และมีราคาแพง นิยมนำมาใช้พันศีรษะหรือคาดเอว ถึงสมัยอยุธยามีการนำแพรเข้ามาจากประเทศอินเดียบ้าง ในสมัยรัตนโกสินทรชาวจีนบางกลุ่ม ได้ริเริ่มย้อมผ้าแพรขึ้นในประเทศไทย โดยตั้งโรงย้อมขึ้นรับย้อมผ้าแพรขาว ซึ่งส่วนมากส่งมาจากเซี่ยงไฮ้ และฮ่องกง สีที่นิยมใช้กันมากคือ สีดำ ซึ่งได้จากการย้อมโดยใช้ผลมะเกลือ
เนื่องจากผ้าแพร ที่เป็นของแท้มีราคาแพงมาก จึงได้มีการนำผ้าใยประดิษฐ์ ซึ่งหาได้ง่ายและราคาถูกกว่า มาทำเลียนแบบเรียกว่ าแพรเพียบ ที่นิยมใช้กันมากที่สุด ทอจากใยวิสโคสเรยอน ๒๑/ ๑๓๕๕๐
๔๐๔๐. แพร่ จังหวัดภาคเหนือ มีอาณาเขตทิศเหนือจด จ.ลำปาง และ จ.พะเยา ทิศตะวันออกจด จ.น่าน ทิศใต้จด จ.อุตรดิตถ์ และ จ.สุโขทัย ทิศตะวันตกจด จ.ลำปาง ภูมิประเทศเป็นป่า และเขาโดยรอบ มีที่ราบทำนาได้ตามลุ่มแม่น้ำยม นอกนั้นก็มีที่ราบเป็นแห่ง ๆ มีภูเขา และป่าไม้ โดยทั่วไป
เมืองแพร่ เป็นเมืองโบราณสมัยสุโขทัย เคยเป็นเมืองขึ้นกรุงสุโขทัย ในสมัยอยุธยาเมืองแพร่ตกไปเป็นเมืองขึ้น ของอาณาจักรลานนาบ้าง กรุงศรีอยุธยาบ้าง
สมัยรัตนโกสินทร เมื่อปี พ.ศ.๒๔๔๕ เงี้ยวได้ก่อการจลาจลขึ้น เจ้าผู้ครองเมืองแพร่ มีส่วนรู้เห็นด้วยจึงหนีไปอยู่เมืองหลวงพระบาง แต่นั้นมาก็เลิกตำแหน่งเจ้าผู้ครองเมืองแพร่
เมืองแพร่ มีโบราณสถานและสิ่งที่น่าดูคือ พระธาตุช่อแฮ ที่ ต.ป่าแดง อ.เมืองแพร่ วัดพระหลวง ที่ ต.ดอนมูล อ.สูงเม่น พระธาตุปูแจ ที่ อ.ร้องกวาง ถ้ำอลงกรณ์ ถ้ำผานางคอย และน้ำตกห้วยแม่เกิง ๒๑/ ๑๓๕๕๓
๔๐๔๑. แพลทินัม เป็นธาตุลำดับที่ ๗๘ ในปี พ.ศ.๒๓๔๖ นักเคมีชาวอังกฤษได้สะกัดแยกธาตุนี้ออกเป็นโลหะบริสุทธิ์ได้เป็นคนแรก
ในธรรมชาติธาตุแพลทินัมมีปรากฎกระจายอยู่ทั่วไปในเปลือกโลก และมีปริมาณน้อย โดยมีปรากฎอยู่ในลักษณะที่เป็นโลหะเจือกับโลหะอื่น
แพลทินัม เป็นโลหะที่มีประโยชน์อย่างยิ่งและมีราคาสูงมาก ลักษณะเป็นโลหะสีเงินเป็นเงางาม อ่อน ตีแผ่ให้เป็นแผ่น หรือดึงรีดให้เป็นเส้นลวดได้ ไม่ทำปฎิกิริยากับออกซิเจน และกับสารประกอบของกำมะถันในอากาศ สามารถรวมกับธาตุอื่นเป็นสารประกอบได้หลายสาร สามารถรวมตัวกับโลหะอื่นเป็นโลหะเจือได้หลายชนิด ซึ่งมีประโยชน์มาก ใช้แพททินัมไปทำเบ้าชนิดทนไฟ ทำเทอร์มอมิเตอร์ สำหรับวัดอุณหภูมิสูง ๆ ทำอิเล็กโทรด ทำเป็นเส้นลวดเชื่อมติดกับหลอดแก้ว หรือกระเปาะแก้ว เพื่อนำกระแสไฟฟ้าในงานวิทยาศาสตร์หลายอย่าง ใช้เป็นตัวเร่งปฎิกิริยาในงานเคมีที่สำคัญ ๆ มากมาย ใช้ทำเป็นเส้นลวดต้านทานในเตาไฟฟ้า ที่ให้อุณหภูมิสูงมาก และอื่น ๆ อีกมาก
๔๐๔๒. แพลเลเดียม เป็นธาตุลำดับที่ ๔๖ นักเคมีชาวอังกฤษค้นพบ เมื่อปี พ.ศ.๒๓๔๖ ธาตุแพลเลเดียมมีปรากฎอยู่ในธรรมชาติ กระจัดกระจายทั่วโลก แต่มีปริมาณน้อยยิ่ง จะพบรวมตัวปนอยู่กับแพลทินัม และโลหะอื่นที่เป็นธาตุในตระกูลแพลทินัม
แพลเลเดียม สามารถรวมตัวกับโลหะอื่นเป็นโลหะเจือได้หลายชนิด ซึ่งมีความแข็งแรงและทนทานมาก โลหะทองคำเมื่อเจือด้วยแพลเลเดียมเพียงเล็กน้อย ก็จะได้โลหะเจือสีขาวเป็นเงาเรียกกันว่า ทองคำขาว ใช้ทำเครื่องประดับทอง เช่น แหวน สายสร้อย ๒๑/ ๑๓๕๖๑
๔๐๔๓. แพะ ๑ - สัตว์ แพะโดยทั่วไปมีรูปร่างคล้ายแกะ แต่แพะมีเคราใต้คาง ซึ่งแกะไม่มี นอกจากนั้นแพะตัวผู้จะมีกลิ่นสาบที่ใต้โคนหาง กลิ่นสาบนี้จะกระจายจากต่อมนี้ไปทั่วตัวเรียกกันว่า กลิ่นแพะ แต่แกะไม่มีต่อมนี้ แพะมักมีเขายาวคล้ายดาบโค้งไปทางข้างหลัง แกะมักมีเขาม้วนกลับไปใต้หู แพะมักมีขนเป็นเส้นตรง ๆ ส่วนมากขนสั้น แต่แกะมีขนม้วนหนาไปทั่วตัว
แพะมีเชื้อสายดั้งเดิม นับตั้งแต่เอเชียตะวันตก จากปากีสถานไปทางอิรัก อิหร่าน กรีซ เกาะครีต และเลยไปทางเอธิโอเปีย ตลอดถึงตามเขาสูงทิศใต้ของยุโรป ๒๑/ ๑๓๕๖๔
๔๐๔๔. แพะ ๒ - ปลา เป็นปลาทะเลขนาดเล็ก อาศัยอยู่ตามพื้นท้องทะเลมีอยู่หลายชนิด มีหนวดใต้คางสองเส้น ซึ่งไม่มีปลาทะเลชนิดใดเหมือน ชนิดที่จัดว่าโตเต็มที่ยาวประมาณ ๓๐ ซม. เป็นปลาที่ประกอบอาหารได้หลายชนิด มีรสอร่อยพอสมควร ราคาไม่สูงนัก ๒๑/ ๑๓๕๗๓
๔๐๔๕. โพ - ต้น เป็นชื่อเรียกไม้ยืนต้นหลายชนิดในวงศ์หม่อน ทุกส่วนมีน้ำยาง สีขาวขุ่น โดยทั่ว ๆ ไปหมายถึง ต้นโพศรีมหาโพธิ เป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่อาจสูงถึง ๓๐ เมตร ใบเดี่ยวเรียงสลับกัน รูปหอก ฐานใบกว้างปลายใบมีติ่งเรียวแหลม ยื่นยาวออกไป ขนาดใบประมาณ ๑๓ x ๑๐ ซม. ดอกเล็กมาก อยู่รวมกันภายในกระเปาะหุ้มที่ดูดคล้ายผล ออกเป็นคู่ ๆ ตามง่ามใบ สุกสีม่วงเข้ม ปลูกกันในบริเวณวัดในพระพุทธศาสนา มีเรือนยอดกว้างแผ่กิ่งก้านสาขา
ต้นโพ ชนิดที่เรียกว่า "ศรีมหาโพธิ์" มีถิ่นกำเนิดเดิมอยู่ที่ประเทศอินเดีย พระสิทธัตถ โคตมะ ทรงบรรลุพระสัมมาสัมโพธิญาณ เป็นพระสัมพุทธเจ้า ขณะประทับอยู่ภายใต้ควงไม้ชนิดนี้ จึงเรียกกันว่า ศรีมหาโพธิ หรือเรียกสั้น ๆ ว่า ต้นโพธิ ๒๑/ ๑๓๕๗๖
๔๐๔๖. โพง เป็นเครื่องมือทำการประมง จัดเป็นเครื่องมือทำการประมงประเภทเบ็ดเตล็ดชนิดหนึ่ง ซึ่งเป็นเครื่องมือที่จักสานด้วยไม้ไผ่ การสานจะเป็นแบบตาถี่มาก หรือไม่มีช่องตา แล้วใช้ชันยาเพื่อป้องกันไม่ให้น้ำรั่วไหล ตัวโพงมีขนาดยาวประมาณ ๑ เมตร คันโพงทำด้วยไม้ไผ่กลม ยาวประมาณ ๑.๕ เมตร ใช้วิดน้ำจากแหล่งน้ำขนาดเล็ก แล้วจับปลาที่อาศัยอยู่ในที่นั้น ๆ ๒๑/ ๑๓๕๘๐
๔๐๔๗. โพงพาง เป็นเครื่องมือจับสัตว์น้ำประจำที่ ประกอบด้วยเสาขนาดใหญ่สองต้น ยาวประมาณ ๑๓ เมตร หรือยาวสุดแท้แต่ความลึกของน้ำ และมีอวนถุงตาข่าย ปากถุงกว้างประมาณ ๘ เมตร ลึกประมาณ ๔ เมตร ยาวประมาณ ๑๔ เมตร เครื่องมือนี้ตั้งในที่ที่มีกระแสน้ำไหลแรง เอาอวนไปผูกติดเข้ากับหลักกาง และสอดคร่อมกับไม้ปักลงไปให้ถึงพื้นดิน ใช้ประจำที่ จะทำการกู้ปลายถุงอวนขึ้นเพื่อจับสัตว์น้ำอยู่เสมอ เมื่อหมดกระแสน้ำไหลจึงเลิกจับ ๒๑/ ๑๓๕๘๐
๔๐๔๘. โพชฌงค์ เป็นชื่อหมวดธรรมที่เป็นเหตุให้ตรัสรู้อริยสัจสี่ของพระโยคาวจร (ผู้หยั่งลงสู่ความเพียร หรือผู้มีความเพียร) ในพระพุทธศาสนา หมวดธรรมนี้มีอยู่เจ็ดข้อคือ สติ ความระลึกได้ ธรรมวิจัย ความเลือกเฟ้นธรรม วิริยะ ความพากเพียร ปิติ ความอิ่มใจ ปัสสัทธิ ความสงบกายสงบใจ สมาธิความตั้งใจมั่นและอุเบกขา ความวางเฉย
บางแห่งพระพุทธเจ้าทรงแสดงหลักว่า สติปัฎฐานสี่ เมื่อเจริญแล้วทำให้มาก แล้วย่อมยังโพชฌงค์เจ็ดให้บริบูรณ์ โพชฌงค์เจ็ดเมื่อเจริญแล้วทำให้มากแล้ว ย่อมยังวิชชาและวิมุตติ ให้บริบูรณ์
โพชฌงค์นี้ ในพระบาลีท่านแสดงเป็นความหมายของภาวนาปธาน คือ ความเพียรในการทำให้เกิดกุศลธรรม และเป็นยอดของปธานทั้งหลาย เป็นภาวนาพละ เป็นวิธีกำจัดอาสวะด้วยภาวนา เป็นกรรมชนิดไม่ดำ ไม่ขาว ซึ่งเป็นไปเพื่อความสิ้นกรรม เป็น อปริหานิยธรรม คือ เป็นไปเพื่อความเจริญถ่ายเดียว ไม่มีเสื่อมเลย และเป็นมรรคาให้ถึง อสังตะ คือ นิพพาน เช่นเดียวกับโพธิปักขิยธรรม อย่างอื่น ๆ ๒๑/ ๑๓๕๘๓
๔๐๔๙. โพทะเล อำเภอ ขึ้น จ.พิจิตร ภูมิประเทศเป็นที่ลุ่มโดยมาก ทางตะวันตก เป็นป่ามีไม้เบญจพรรณ
อ.โพทะเล เดิมตั้งที่ว่าการที่ ต.บ้านน้อย ต่อมาย้ายมาตั้งที่ ต.บางคลาน ตรงที่ร่วมลำน้ำพิจิตรเก่าและแม่น้ำยม และเรียกชื่ออำเภอว่า อ.บางคลาน มาเปลี่ยนชื่อเป็น อ.โพทะเล เมื่อปี พ.ศ.๒๔๘๑ ๒๑/ ๑๓๕๙๑
๔๐๕๐. โพแทสเซียม เป็นธาตุสำคัญลำดับที่ ๑๙ นักเคมีชาวอังกฤษค้นพบ เมื่อปี พ.ศ.๒๓๕๐
โพแทสเซียม เป็นธาตุที่ว่องไวต่อปฎิกิริยาเคมี ฉะนั้น ในธรรมชาติจึงไม่มีปรากฎอยู่ในภาวะอิสระ แต่มีภาวะรวมตัวอยู่กับธาตุอื่นเป็นสารประกอบ เป็นธาตุที่มีอยู่เปลือกโลกมาก เป็นอันดับแปด และเป็นอันดับหกในทะเล
สำหรับมนุษย์ และสัตว์ชั้นสูง ธาตุโพแทสเซียมในรูปของไอออน มีความสำคัญยิ่งต่อการดำรงชีวิต เพราะมีบทบาทสำคัญเกี่ยวกับการตอบสนองของกล้ามเนื้อ และประสาท จังหวะการเต้นของหัวใจ ความดันของเหลวภายในเซลล์ หากร่างกายได้รับธาตุนี้น้อยไป หรือได้รับมากเกินไป ก็จะเป็นอันตรายถึงตายได้
สารประกอบหลายสารของโพแทสเซียม มีความสำคัญและมีประโยชน์ยิ่งในอุตสาหกรรมหลายประเภท ได้แก่ โพแทสเซียมคาร์บอเนต โพแทสเซียมคลอไรด์ โพแทสเซียมคลอเรต โพแทสเซียม ไซอาไนด์ โพแทสเซียมไนเตรต โพแทสเซียมซัลเฟต โพแทสเซียมไบรไมด์ โพแทสเซียมเพอร์แมงกาเนต โพแตสเซียมเฟอร์รีไซอาไนด์ โพแทสเซียมเฟอร์โรไซอาไนด์ โพแทสเซียมไอโอไดด์ โพแทสเซียมไฮดรอกไซด์ ๒๑/ ๑๓๕๙๒
๔๐๕๑. โพธาราม อำเภอ ขึ้น จ.ราชบุรี ภูมิประเทศเป็นที่ราบมีป่าและภูเขาบ้าง
อ.โพธาราม เดิมตั้งอยู่ที่ ต.เจ็ดเสมียน เรียกว่า อ.เจ็ดเสมียน ครั้นปี พ.ศ.๒๔๓๘ ย้ายไปตั้งที่ ต.โพธาราม เปลี่ยนชื่อเป็น อ.โพธาราม ๒๑/ ๑๓๖๐๑
๔๐๕๒. โพธิชัย อำเภอ ขึ้น จ.ร้อยเอ็ด ภูมิประเทศเป็นที่ราบสูง
อ.โพธิชัย แรกตั้งเป็นกิ่งอำเภอ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๑๗ ขึ้น อ.โพนทอง ยกฐานะเป็นอำเภอ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๒๒ ๒๑/ ๑๓๖๐๒
๔๐๕๓. โพธิทอง อำเภอ ขึ้น จ.อ่างทอง ภูมิประเทศเป็นที่ราบลุ่มทั่ว ๆ ไป แต่ทางด้านตะวันตก มีที่ดอนและป่าไม้บ้าง
อ.โพธิทอง ชาวบ้านเรียกว่า อ.ห้วยลิง เพราะเดิมตั้งที่ว่าการอยู่ที่ ต.ห้วยลิง ภายหลังย้ายไปตั้งที่ ต.อ่างแก้ว มีโบราณสถานคือ วัดโพธิทอง ซึ่งเป็นวัดที่ กรมขุนพรพินิต (ขุนหลวงหาวัด) ทรงผนวชมีซากตึกร้างซึ่งเป็นที่ประทับของกรมขุนพรพินิต เรียกว่า ตึกคำหยาด และวัดขุนอินทประมูล ๒๑/ ๑๓๖๐๒
๔๐๕๔. โพธิประทับช้าง อำเภอ ขึ้น จ.พิจิตร ภูมิประเทศเป็นที่ราบลุ่ม ไม่มีภูเขา มีแม่น้ำยม ไหลผ่าน
อ.โพธิประทับช้าง ตั้งตามชื่อหมู่บ้านโพธิประทับช้าง ตั้งเป็นกิ่งอำเภอ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๑๐ ขึ้น อ.เมืองพิจิตร ยกฐานะเป็นอำเภอ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๑๖ ๒๑/ ๑๓๖๐๓
๔๐๕๕. โพธิปักขิยธรรม คือ ธรรมเกื้อกูลแก่ความตรัสรู้ ข้อปฎิบัติที่เป็นเหตุให้ถึงความตรัสรู้ มีข้อธรรมทั้งหมดสามสิบเจ็ดข้อ แบ่งออกเป็น หมวดคือ
สติปัฎฐานสี่ ได้แก่ กายานุปัสสนา มีสติกำหดนพิจารณาเห็นกายเป็นอารมณ์ เวทนานุปัสสนา มีสติกำหนดพิจารณาเวทนา ในเวทนาเป็นอารมณ์ จิตตานุปัสสนา มีสติกำหนดพิจารณาเห็นใจในใจเป็นอารมณ์ ธัมมานุปัสสนา มีสติกำหนดพิจารณา เห็นธรรมในธรรมเป็นอารมณ์
- สัมมัปธานสี่ ได้แก่ ความเพียรสี่อย่างคือ สังวรปธาน เพียรระวังไม่ให้บาปเกิดขึ้นในสันดาน ปหานปธาน เพียรละบาปที่เกิดขึ้นแล้ว ภาวนาปธาน เพียรให้กุศลเกิดขึ้นในสันดาน อนุรักขนาปธาน เพียรรักษากุศลที่เกิดขึ้นแล้วไม่ให้เสื่อม
- อิทธิบาทสี่ คือ คุณเครื่องให้สำเร็จความประสงค์สี่อย่างคือ ฉันทะ ความพอใจ รักใคร่ในสิ่งนั้น วิริยะ เพียรประกอบสิ่งนั้น ไม่ยอมหยุด จิตตะ ความเอาใจฝักใฝ่ในสิ่งนั้นไม่วางธุระ เอาใจจดจ่อแต่ในสิ่งนั้น วิมังสา หมั่นตริตรองพิจารณาหาเหตุผลในสิ่งนั้น คอยควบคุมดูแลให้เป็นไปด้วยดี
- อินทรีย์ห้า คือ ความเป็นใหญ่ในกิจอันเป็นหน้าที่ของตน มีห้าอย่างคือ ศรัทธา ความเชื่อ เช่น เชื่อว่าทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว วิริยะ ความเพียร ลงมือกระทำจริง ๆ ทำจนสำเร็จ สติ ความระลึกได้ จำได้แม่นยำไม่ยอมลืม สมาธิ ความตั้งใจมั่นในการตั้งติดแน่นไม่ยอมหลุดถอน ปัญญา ความรอบรู้ เช่น รู้เท่า รู้ทัน รู้แท้
- พละห้า เป็นกำลังในหน้าที่ของตน มีห้าอย่างคือ ศรัทธา ความเชื่อ เช่น เชื่อผลของกรรม วิริยะ ความเพียร ถือเพียรละอกุศล เพียรทำแต่กุศล สติ ความระลึกได้ สมาธิ ความตั้งใจมั่น ปัญญา ความรอบรู้ คือ ทำความรู้ให้รอบคอบ ประกอบด้วยเหตุผล
- โพชฌงค์เจ็ด ธรรมเป็นองค์เแห่งความตรัสรู้มีเจ็ดอย่างคือ สติสัมโพชฌงค์ คือ สติความระลึกได้ ธัมมวิจยสัมโพชฌงค์ คือ ความสอดส่อง ความศึกษาค้นคว้าความเลือกคัดข้อธรรม นำมาประพฤติปฎิบัติให้เหมาะแก่จริยาของตน วิริยสัมโพชฌงค์ คือ ความเพียรพยายามทำไปไม่ยอมหยุด ปิติสัมโพชฌงค์ คือ ความอิ่มใจเมื่อได้รับผลแห่งการปฎิบัตินั้น ๆ ปัสสิทธิสัมโพธิฌงค์ คือ ความสงบกาย สงบใจ และอารมณ์ สมาธิโพชฌงค์ คือ ความตั้งใจมั่น อุเบกขาสัมโพชฌงค์ คือ ความวางเฉย เมื่อได้ทำครบทุกอย่างแล้ว
- มรรคมีองค์แปด ได้แก่ ข้อปฎิบัติให้ถึงนิพพาน มีองค์แปดประการคือ สัมมาทิฐิ ปัญญาอันเห็นชอบคือ เห็นอริยสัจสี่ ได้แก่ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค สัมมาสังกัปกะ ความดำริชอบ คือ ดำริจะออกจากกาม ดำริอันไม่พยาบาท ดำริในอันไม่เบียดเบียน สัมมากัมมันตะ การทำการงานชอบคือ เว้นจากการทุจริต สามประการ สัมมาอาชีวะ การเลี้ยงชีวิตชอบ เว้นจากการเลี้ยงชีวิตโดยทางที่ผิด สัมมาวายมะ ความเพียรชอบ คือ เพียรในสี่สถานดังกล่าวแล้วข้างต้น สัมมาสติ ความระลึกชอบคือ ระลึกในสติปัฎฐานสี่ ดังกล่าวแล้วข้างต้น สัมมาสมาธิ ความตั้งใจไว้ชอบคือ เจริญฌานทั้งสี่ (ดู ฌาน - ลำดับที่ ๑๙๐๖ ประกอบ) ๒๑/ ๑๓๖๐๔
๔๐๕๖. โพธิสัตว์ มีความหมายหลายอย่าง เช่น ผู้ข้องอยู่ในภาวะแห่งการตรัสรู้ ผู้มีโพธิ ผู้แสวงหาโพธิธรรม ผู้มีโพธิเป็นสาวัตถะ มุ่งถึงสภาวะแห่งดวงจิต ซึ่งแสวงหาโพธิเพื่อสัตว์อื่น หรือมุ่งถึงตัวสารัตถธรรม
การนับถือโพธิสัตว์แยกเป็นสองคติคือ คติฝ่ายเถรวาท และคติฝ่ายอาจริยวาท (มหายาน)
คติฝ่ายเถรวาท หมายถึง พระพุทธเจ้าสมัยบำเพ็ญบารมีธรรม สิบประการ (ทศบารมี) คือ ทาน ศีล เนกขัมมะ ปัญญา วิริยะ ขันติ สัจจะ อธิษฐาน เมตตา และอุเบกขา เพื่อบำเพ็ญบารมีเหล่านั้นเต็มเปี่ยมแล้ว ตรัสรู้สั่งสอนธรรมที่ตรัสรู้นั้นช่วยเหลือสรรพสัตว์อื่น
คติฝ่ายอาจาริยวาท (มหายาน) โพธิสัตว์ไม่จำกัดอยู่เพียงฐานะก่อนกาลตรัสรู้ไม่จำเป็นต้องมีภาวะต่าง ๆ ดังกล่าวข้างต้น แต่มีขอบเขตกว้างขวาง ไปถึงสรรพสัตว์สูงต่ำทั้งปวง ผู้มีศีลประพฤติธรรม มุ่งหน้าช่วยเหลือสัตว์อื่นผู้มีทุกข์โดยไม่มีประมาณ เมื่อปรารถนาเป็นพระโพธิสัตว์ปฏิบัติธรรมยังชีวิต ให้ถึงซึ่งอุดมการณ์ต้องถืออธิษฐานธรรม เป็นมหาปณิธานแน่วแน่สี่ประการเป็นเบื้องต้น คือ
๑. จะทำลายกิเลสตัณหาของตนให้หมดสิ้นไป
๒. จะขจัดกิเลสปฏิบัติตนให้เข้าถึงสัจธรรม (พุทธภูมิ)
๓. จะช่วยเหลือสัตว์ทั้งหลายให้รู้ตามที่ตนรู้
๔. จะช่วยทำสัตว์ทั้งหลายให้พ้นทุกข์ทั้งปวง (นำสัตว์ไปสู่ความเป็นพุทธะ)
๔๐๕๗. โพธิสารหลวง เป็นพระนามของกษัตริย์ครองกรุงศรีสัตนาคนหุตขึ้นครองราชย์ เมื่อปี พ.ศ.๒๐๖๓ สิ้นพระชนม์เมื่อประมาณปี พ.ศ.๒๐๙๐ พระองค์เป็นพระราชบิดาของพระไชยเชษฐา และได้สนับสนุนพระราชโอรสองค์นี้ให้ได้ครองเมืองเชียงใหม่ เนื่องจากพระไชยเชษฐามีพระราชมารดาเป็นเจ้าหญิงเชียงใหม่ ๒๑/ ๑๓๖๒๔
๔๐๕๘. โพนทอง อำเภอขึ้น จ.ร้อยเอ็ด ภูมิประเทศตอนเหนือ และตะวันออกเป็นภูเขาสูงและดงใหญ่ ตอนกลางเป็นโคกสลับแอ่ง ตอนใต้เป็นที่ราบ
อำเภอโพนทองตั้งขึ้นโดยโอน ต.แวง ต.นาแซง ซึ่งขึ้น อ.เสลภูมิ ต.กกโพธิ ต.ชุมพร ซึ่งขึ้น อ.กุธินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์ ต.เชียงใหม่ ต.ขามเปี้ย ซึ่งขึ้น อ.กมสาไสย จ.กาฬสินธุ์ และต.ม่วง อ.ธวัชบุรี มารวมกันเป็นอำเภอ ตั้งที่ว่าการที่ ต.แวง เรียกชื่อว่า อ.โพนทอง ถึงปี พ.ศ.๒๔๖๘ ได้โอน ต.นาแซง กับ ต.ท่าม่วงไปขึ้น อ.เสลภูมิ ถึงปี พ.ศ.๒๔๘๑ เปลี่ยนชื่อเป็น อ.แวง แล้วเปลี่ยนชื่อเป็น อ.โพนทอง เมื่อปี พ.ศ.๒๔๙๖ ๒๑/ ๑๓๖๒๖
๔๐๕๙. โพนพิสัย อำเภอขึ้น จ.หนองคาย มีอาณาเขตทางทิศเหนือ และทิศตะวันตก แม่น้ำโขง ภูมิประเทศเป็นที่ดอนโดยมาก ตอนกลางเป็นป่าดง ตอนใต้เป็นที่ราบ ตอนเหนือเป็นที่ราบลุ่ม
อ.โพนพิสัย มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า เมืองปากห้วย เพราะตั้งอยู่ริมปากห้วยหลวงโพนพิสัย ๒๑/ ๑๓๖๒๗
๔๐๖๐. โพรงแสม เป็นชื่อขนมไทยชนิดหนึ่งทำด้วยแป้งข้าวเจ้าผสมแป้งข้าวเหนียว น้ำตาลปีบและทอดด้วยน้ำมันมีรูปทรงกระบอกเป็นโพรงตรงกลาง และมีน้ำตาลหยอดแต่งลวดลายด้านนอก เป็นขนมไทยในสมัยโบราณที่ใช้ในพิธีแต่งงาน ๒๑/ ๑๓๖๒๗
๔๐๖๑. โพรแทกทิเนียม เป็นธาตุลำดับที่ ๙๑ เป็นธาตุที่มีปรากฏอยู่ในธรรมชาติ และเป็นธาตุที่หายากยิ่งกว่าธาตุเรเดียม มีปะปนอยู่ในสมัยแร่ยูเรเนียมทุกชนิด เป็นธาตุกัมมันตรังสี ลักษณะเป็นสีเทาอ่อนเป็นมันวาว เป็นธาตุที่มีประโยชน์มากในงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์ และมีราคาแพงมาก ๒๑/ ๑๓๖๒๙
๔๐๖๒. โพรมีเทียม เป็นธาตลำดับที่ ๖๑ เป็นธาตุกัมมันตรังสีที่ไม่มีปรากฏในธรรมชาติ มีลักษณะเป็นโลหะสีเงิน ๒๑/ ๑๓๖๓๒
๔๐๖๓. โพระดก - นก นกในวงศ์นี้ประเทศไทยมีอยู่ ๑๓ ชนิด มีลักษณะที่สำคัญ คือ ปากหนาสั้น เวลากินอาหารอิ่มแล้ว ชอบร้องซ้ำ ๆ กันเสียงดัง "โหกป๊ก โหกป๊ก" เป็นจังหวะทุก ๆ ๓ - ๔ วินาที แทบตลอดทั้งวันไปจนจวนพลบ บางคนจึงเรียกนกพวกนี้ว่า นกกระเวนโพร หรือนกตระเวนไพร
นกโพระดกเป็นนกค่อนข้างใหญ่เกือบเท่านกเอี้ยง นกสาลิกา บนหลังและปีกสีเขียว บนหัวและอกสีน้ำตาล มีลายสีขาว ๆ ทั่วอก พบตามป่าสูงทั่วไป ๒๑/ ๑๓๖๓๖
๔๐๖๔. โพล้ง เป็นชื่อหอยชนิดหนึ่งสกุลเดียวกับหอยเบี้ยที่ใช้แทนเงินในสมัยโบราณ เป็นหอยขนาดใหญ่ เปลือกแข็งหนา เป็นมันลักษณะเป็นรูปไข่ ยาว ๘ - ๑๐ ซม. ๒๑/ ๑๓๖๓๖
|
Update : 27/5/2554
|
|
