สาวิตรี

พระภรรดาถูกพาไปหนไหน	หม่อมฉันขอตามไปพระเจ้าข้า
หรือเสด็จไปเองในมรรคา	ข้าก็จะขอตามเสด็จไป
ด้วยอำนาจแข็งแรงแห่งตบะ	และสัมนาคารวะต่อผู้ใหญ่
อีกพระองค์กรุณาแก่ข้าไท	คงไม่มีสิ่งใดกีดทางจร
อันผู้ใดใฝ่ธรรมเป็นเนืองนิตย์	และรู้จักข่มจิตไม่ย่อหย่อน
ปฏิบัติพรั่งพร้อมดังครูสอน	คงไม่ต้องอนาทรและร้อนใจ
ปราชญ์สรรเสริญว่าธรรมเป็นล้ำเลิศ	สุดประเสริฐกว่าทรัพย์ทั้งน้อยใหญ่
ธรรมคุ้มผู้ประพฤติเป็นธรรมไซร้	คงต้องได้ผลงามตามตำรา

..........

หม่อมฉันอยู่ใกล้องค์พระภรรดา	จะเหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้าหามิได้
พระภรรดาตกอยู่สภาพใด	หม่อมฉันขออยู่ในสภาพนั้น
อนึ่งใกล้พระองค์ผู้ทรงคุณ	เป็นจอมบุญแท้จริงทุกสิ่งสรรพ์
การคบผู้ซื่อตรงทรงคุณธรรม์	ย่อมมีผลอนันต์อันเลิศดี
เสวนากับผู้ประพฤติธรรม	คือคบมิตรเลิศล้ำและเป็นศรี
หม่อมฉันชอบคบธรรมจารี	จึงสู้ลีลาตามเสด็จมา

..........

กระหม่อมฉันอยู่ข้างพระภรรดา	มรรคายืดยาวก็เดินได้
จะขอตามเสด็จอีกต่อไป	เทพไทจงโปรดปรานี
พระองค์เป็นโอรสอาทิตย์ไซ้ร	จึงเรียกไววัสวัตบดีศรี
ประสาทธรรมสม่ำเสมอดี	จึงมีนามว่าธรรมราชา
อันผู้ใดทรงธรรมเที่ยงสถิต	ชนอยากเป็นมิตรเป็นหนักหนา
ความใจดีมีจิตมากเมตตา	ย่อมแนะสัตว์นานาไว้วางใจ

..........

อันพระองค์ทรงกำราบสัตว์น้อยใหญ่	ด้วยวินัยแน่วแน่ทุกสถาน
ทรงคร่าสัตว์ทั้งมวลเมื่อควรกาล	มิได้พาลนอกทางอย่างใด ๆ
ฉะนี้ชนเรียกเทพวโรดม	ว่าพระยมเทวราชผู้เป็นใหญ่
ขอพระองค์กรุณาแก่ข้าไท	และจงได้สดับคำภิปราย
กรณีคนดีมีศิลธรรม	อันควรทำต่อสัตว์ทั่วทั้งหลาย
คือมิได้ประทุษและปองร้าย	ทั้งด้วยกายวาจาอีกทั้งใจ
ควรเมตตาปรานีเป็นที่สุด	แก่มนุษย์และสัตว์ทั้งน้อยใหญ่
แม้ศัตรูผู้มาขออาศัย	ก็ยอมยกโทษให้ด้วยปรานี

..........

การดำเนินร่วมทางอย่างเป็นมิตร	กับผู้สุจริตย่อมเป็นศรี
พระองค์เป็นยอดธรรมจารี	หม่อมฉันนี้จึงนำเสด็จจร
เสวนากับบัณฑิตเป็นกิจชอบ	ประกอบด้วยกุศลสโมสร
อันธรรมจารีศรีสุนทร	นรากรได้พึ่งจึงเย็นใจ

..........

ความรักเหมือนโรคา	บันดาลตาให้มืดมน ,
ไม่ยินและไม่ยล	อุปะสัคคะใด ๆ
ความรักเหมือนโคถึก	กำลังคึกผิขังไว้
ก็โลดจากคอกไป	บ ยอมอยู่ ณ ที่ขัง ;
ถึงหากจะผูกไว้	ก็ดึงไปด้วยกำลัง ,
ยิ่งห้ามก็ยิ่งคลั่ง	บ หวลคิดถึงเจ็บกาย .

..........

ไร้ปิ่นดิลกราชย์	ละก็ชาติจะภินพัง
ไหนเลยจะคงตั้ง	อิศะรานุภาพครอง
โลกเราสง่างาม	ก็เพราะแสงตะวันส่อง ,
สิ้นแสงระวีต้อง	มละทั่วนะฉันใด ;
อันปวงประชาเปรม	ฤดีพึ่งพระเดชไท้ ,
เดชดับก็มืดใน	ฤดีหม่นละแน่นอน .
ราตรีสว่างแจ้ง	ก็เพราะแสงนิศากร
โกฎิ์ดาว ณ อัมพร	ก็ บ่ เท่าพระจันทร์เดียว ,
อันว่าพระคุณเปรียบ	วรโสมะนั่นเทียว
ไร้นาถะข้าเหลียว	จะประสบพระเจ้าไหน ?

ปากเป็นเอกเลขเป็นโทโบราณว่า	หนังสือเป็นตรีมีปัญญาไม่เสียหลาย
ถึงรู้มากไม่มีปากลำบากตาย	มีอุบายพูดไม่เป็นเห็นป่วยการ
ถึงเป็นครูรู้วิชาปัญญามาก	ไม่รู้จักใช้ปากให้จัดจ้าน
เหมือนเต่าฝังนั่งซื่อฮื้อรำคาญ	วิชาชาญมากเปล่าไม่เข้าที
ใครช่างพูดพลิกแพลงเหมือนแรงมาก	คนนิยมลมปากมากเจียวพี่
ถึงรู้น้อยถ้อยคำให้ขำดี	คงเป็นที่สมคเนที่เฉโก

..........

เช้าเย็นเคยเห็นหน้ากัน	แจ่มจันทร์ชื่นจิตของบิดา
เมื่อแก่เฒ่าหมายเจ้าช่วยรับใช้	เมื่อยามไข้หมายเจ้าเฝ้ารักษา
เมื่อยามถึงวันตายวายชีวา	หวังลูกช่วยปิดตาเมื่อสิ้นใจ

..........

ผู้ใดมีอำนาจวาสนา	ธรรมดาหาอะไรก็หาได้
กำหมัดคือยุติธรรมจงจำไว้	ใครหมัดใหญ่ได้เปรียบเรียบเทียวเกลอ
ใครหมัดย่อมต้องถ่อมกายายอบ	ต้องคอยหมอบคอยกราบราบเทียวเหนอ
คอยระแวงแขยงอยู่ละเออ	มิได้กล้าเผยอขึ้นตึงตัง
• Update : 16/5/2554